Czytelnia

Benedykt XVI

bp Andrzej Czaja

ks. Andrzej Czaja, Benedykta XVI wizja Kościoła jako komunii, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, 13 (2008), s. 47–58.

Podsumowując analizę papieskiej wizji Kościoła jako komunii, można powiedzieć, że znamionuje ją chrystocentryzm, ale bez zapoznania wymiaru pneumatologicznego. Na pewno zasługuje na miano eucharystycznej eklezjologii communio o wyraźnie agapetologicznym rysie, wyeksponowanym w encyklice Deus caritas est. Można ją też określać logos-sarx eklezjologią, ponieważ papież nie zapomina o eklezjotwórczym charakterze słowa Bożego, jest przekonany, że wewnętrzne sprzężenie wiary, słowa i sakramentów stanowi o dynamice życia i wzrostu eklezjalnej komunii53, a bardziej jeszcze dlatego, że swoją myśl opiera na dwóch wydarzeniach, które w Eucharystii stale się uobecniają: wcieleniu Słowa (Logosu) Bożego i przekazywaniu przez Chrystusa swego żywego Ciała (Sarx) w tajemnicy śmierci i zmartwychwstania. Podkreśla, że dzięki wcieleniu Syna Bożego stała się możliwa komunia między Bogiem i Jego stworzeniem, która wcześniej wydawała się sprzeczna z Boską transcendencją. Ta teandryczna komunia realizuje się dzięki Chrystusowemu ofiarowaniu nam swego życia, a mianowicie w postaci in-egzystencji, tzn. w osobie i przez osobę Jezusa Chrystusa, co Duch Święty jako Miłość-Dar w Osobie na różne sposoby umożliwia. On czyni zeń wspólnotę wiary i miłości.

ks. Andrzej Czaja

1 Zob. Raport o stanie wiary z Ks. Kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messsori, tłum. Z. Oryszyn, Kraków Warszawa 1986, s. 40-42.
2 J. Ratzinger, Eklezjologia Soboru Watykańskiego II, w: tenże, Kościół — Ekumenizm — Polityka. Kolekcja Communio 5, red. L. Balter, Poznań-Warszawa 1990, s. 19, 27.
3 Cyt. za: A. Tornielli, Ratzinger strażnik wiary, przeł. B. Tomaszek, Kraków 2005, s. 94.
4 J. Ratzinger, Kościół wspólnotą, przeł. W. Życiński, Lublin 1993.
5 J. Ratzinger, Eklezjologia Konstytucji „Lumen gentium”, tłum. W. Szymona, w: tenże, Pielgrzymująca wspólnota wiary. Kościół jako komunia. J. Kard. Ratzingerowi na 75 urodziny — uczniowie, red. St. Horn, V. Pfnr, Kraków 2003, s. 111-137. Druga wersja polskiego tłumaczenia: J. Ratzinger, Eklezjologia Konstytucji Dogmatycznej o Kościele, tłum. G. Sowiński, w: Praeceptores. Teologia i teologowie języka niemieckiego, red. E. Piotrowski, T. Węcławski, Poznań 2005, s. 683-704.
6 J. Ratzinger, Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci. Z kardynałem rozmawia Peter Seewald, przeł. G. Sowinski, Kraków 1997; Bóg i świat, wiara i życie w dzisiejszych czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Peter Seewald, przeł. G. Sowinski, Kraków 2001.
7 Ratzinger napisał ją pod kierunkiem Prof. Dr Gottlieba Shngena i obronił w 1951 roku na Katolicko-Teologicznym Fakultecie w Monachium. Drukiem ukazała się w 1954 roku; najnowsze wydanie w 1992 roku.
8 Zdaniem Thomasa Weilera „koncepcja eucharystycznej eklezjologii z wszystkim, co się z nią wiąże jest tym, co Ratzinger wniósł w debaty Soboru”. Tenże, Volk Gottes - Leib Christi. Die Ekklesiologie Joseph Ratzingers und ihr Einflu auf das Zweite Vatikanische Konzil, Mainz 1997, s. 315.
9 Szerzej podjąłem kwestie w kilku artykułach: A. Czaja, Kościół jako eucharystyczna komunia. Koncepcja Józefa Kardynała Ratzingera, w: Ineffabile Eucharistiae Donum, red. T. Dola, Opole 1997, s. 57-70; tenże, Kościół jako komunia w Duchu Świętym. Koncepcja Józefa Kardynała Ratzingera, w: Ratio et revelatio. Z refleksji filozoficzno-teologicznych, red. J. Cichoń, Opole 1998, s. 351-368; tenże, Logos-sarx eklezjologia communio Josepha Ratzingera, w: Communio w chrześcijańskiej refleksji o Kościele, red. A. Czaja, M. Marczewski, Lublin 2004, s. 349-370; tenże, Josepha Ratzingera elementarz nauki o Kościele, w: Wokół osoby i myśli Benedykta XVI, red. K. Glombik, Opole 2006, s. 45-55; tenże, Duch Święty a rodzina Boża w świecie w interpretacji Benedykta XVI, RT 53(2006) z. 2, s. 13-25; tenże, Naczelna zasada i przewodnie idee teologii Josepha Ratzingera, „Forum Teologiczne” 8(2007) s. 5-17.
10 Por. J. Ratzinger, Communio. Eucharystia — wspólnota — posłanie, w: tenże, Pielgrzymująca wspólnota wiary. Kościół jako komunia, red. S.O. Horn, V. Pfnr, Kraków 2003, s. 56-74.
11 Por. tamże, s. 62.
12 Tamże, s. 64.
13 Por. tamże, s. 65.
14 „[...] możemy zobaczyć i odczuć Jego miłość i z tego pierwszeństwa miłowania ze strony Boga może, jako odpowiedź, narodzić się miłość również w nas” (DCE 17). U jej źródła jest wiara świadoma miłości Boga, objawionej w przebitym sercu Jezusa na krzyżu, która prowokuje ludzką miłość (por. DCE 39).
15 J. Ratzinger, Einfhrung in das Christentum. Vorlesungen ber das Apostolische Glaubensbekenntnis, Mnchen 1968. W artykule korzysta się z polskiego przekładu: J. Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tłum. Z. Włodkowa, Kraków 1994.
16 Por. Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, s. 260.
17 Tamże, s. 247n.
18 Tamże, s. 253n, 260n.
19 Dobre opracowanie myśli papieża na ten temat stanowi praca magisterska napisana w Instytucie Teologii Dogmatycznej KUL: D. Chegurova, Być chrześcijaninem w polskojęzycznych przekładach pism Benedykta XVI, Lublin 2007 (mps B KUL), ss. 93.
20 Por. J. Ratzinger, Salus extra Ecclesiam nulla est, Znak 17(1965) z. 5, s. 615. Papież myśl tę podejmuje w encyklice Spe salvi (SSa 35): „Oczywiście nie możemy «zbudować» królestwa Bożego własnymi siłami — to, co budujemy pozostaje zawsze królestwem ludzkim, ze wszystkimi ograniczeniami właściwymi naturze ludzkiej. Królestwo Boże jest darem i właśnie dlatego jest wielkie i piękne, i stanowi odpowiedź na nadzieję. Nie możemy też — używając klasycznej terminologii — «zasłużyć» sobie na niebo przez nasze dzieła. Ono jest zawsze czymś więcej, niż to, na co zasługujemy, tak jak to, że jesteśmy kochani nigdy nie jest czymś, na co «zasłużyliśmy», ale zawsze darem. Niemniej przy całej świadomości «wartości dodatkowej», jaką ma «niebo», zawsze pozostaje prawdą, że nasz sposób postępowania nie jest obojętny dla Boga, zatem nie jest też obojętny dla rozwoju historii. Możemy otworzyć samych siebie i świat, aby wkroczył Bóg: Bóg prawdy, miłości i dobra. Dokonali tego święci, którzy jako «pomocnicy Boga» przyczynili się do zbawienia świata (por. 1Kor 3,9; 1Tes 3,2)”.
21 Głębia myśli wybrzmiewa jeszcze bardziej w zestawieniu z komentarzem papieża do J 17,3 w 27 numerze encykliki Spe salvi: „Życia we właściwym znaczeniu nie mamy dla siebie ani wyłącznie z samych siebie: jest ono relacją. Życie w swojej pełni jest relacją z Tym, który jest źródłem życia. Jeśli pozostajemy w relacji z Tym, który nie umiera, który sam jest Życiem i Miłością, wówczas mamy życie. Wówczas «żyjemy»”.
22 Według Ratzingera uzasadnienie jest proste: Osób jako czystych relacji, które nie mają niczego własnego, nie da się pomyśleć poza substancją; nie mogą też same z siebie działać. Oznacza to, że zasadą wszelkiej aktywności Boga może być tylko niezróżnicowana Boska natura. Por. Wprowadzenie w chrześcijaństwo, s. 166-173.
23 J. Ratzinger, Eklezjologia Konstytucji „Lumen gentium, w: tenże, Pielgrzymująca wspólnota wiary, s. 117.
24 J. Ratzinger, Gemeinde aus der Eucharistie, w: tenże, Vom Wiederauffinden der Mitte. Grundorientierungen. Texte aus vier Jahrzehnten, hrsg. von Schlerkreis, Freiburg 1997, s. 35.
25 Ratzinger, Kościół wspólnotą, s. 50.
26 Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, s. 281.
27 Ratzinger pisze: „We wcieleniu Słowa Przedwiecznego urzeczywistnia się ta komunia między Bogiem i bytem człowieka, Jego stworzeniem, która przedtem wydawała się sprzeczna z transcendencją jedynego Boga”. Communio. Eucharystia — wspólnota — posłanie, s. 67.
28 Tamże, s. 68, 70, 73.
29 Ratzinger przyjmuje za św. Augustynem, że Duch Święty już zawsze ze swej istoty jest nie tylko komunią i miłością, ale też Bożym darem. Zob. J. Ratzinger, Der Heilige Geist als communio, w: Erfahrung und Theologie des Heiligen Geistes, hrsg. von C. Heitmann, H. Mhlen, Hamburg 1974, s. 223-238.
30 Por. Ratzinger, Eklezjologia Soboru Watykańskiego II, s. 15.
31 Por. Ratzinger, Einfhrung in das Christentum, s. 278-282.
32 Kościół jako komunia. Przemówienie kard. Josepha Ratzingera, OsRomPol 13(1992) nr 10, s. 42; tenże, Kościół wspólnotą, s. 21,29.
33 Ratzinger, Eklezjologia Konstytucji dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium”, w: Praeceptores, s. 690.
34 Od samego początku Ratzinger naucza, że chrześcijanie przez pożywanie Ciała Pańskiego w Eucharystii, zostają realnie wcieleni w Pana, i tak, stale na nowo urzeczywistniają to, czym stali się w chrzcie — rzeczywiste Ciało Chrystusa. Z eucharystycznej uczty rozrasta się Kościół i odwrotnie, w zgromadzeniu chrześcijan kształtuje się żywe Ciało Chrystusa. Por. J. Ratzinger, Einleitung, w: Dogmatische Konstitution ber die Kirche. Lateinisch und deutsch, Mnster 1965, s. 10.
35 Por. J. Ratzinger, Communio - ein Programm, IKaZ 21(1992) s. 459.
36 Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, s. 281.
37 „Die Bewegung des Schenkens ist die spezifisch heilig-geistliche Bewegung”. Ratzinger, Der Heilige Geist als communio, s. 230.
38 Zob. Raport o stanie wiary, s. 113n.
39 Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, s. 288.
40 Cyt. za Tornielli, dz.cyt., s. 124n.
41 Por. Ratzinger, Eklezjologia Soboru Watykańskiego II, s. 17.
42 Por. Ratzinger, Kościół wspólnotą, s. 55.
43 Ratzinger, Eklezjologia Soboru Watykańskiego II, s. 18-19. Ratzinger podkreśla, że słów Jezusa o dwóch czy trzech zgromadzonych w Jego Imię, nie wolno nigdy izolować, nie wyczerpują one bowiem w pełni Kościoła. Zwykłe zebrania i nieformalne spotkania grup modlitewnych, również posiadają istotną doniosłość. Nie można ich jednak uznać za kościelnotwórcze.
44 Por. tamże, s. 19.
45 Por. Ratzinger, Kościół wspólnotą, s. 29.
46 Por. J. Ratzinger, Duszpasterskie implikacje nauki o kolegialności biskupów, Conc 1-10(1965/66) s. 55. Analogicznie Ratzinger mówi o perychorezie uprzednio danego „my kościelnego urzędu i jego każdorazowego „ja”. Por. tamże, s. 60n.
47 Por. J. Ratzinger, Pytania o Kościół, cz. I, tłum. G. Sowiński, „Azymut” 28(2000) s. 5n.
48 Kościół jako komunia. Przemówienie, s. 42.
49 Ratzinger, Pytania o Kościół, cz. I, s. 5n.
50 Zdaniem papieża rozumienie ontycznej uprzedniości poszerza i pogłębia perspektywa chrystologiczna, w ramach której uświadamiamy sobie, że Bóg w swej historii związku z człowiekiem, znajduje i przygotowuje dla swojego Syna, jedną jedyną Oblubienicę, którą jest jeden jedyny Kościół. „W nawiązaniu do słów Księgi Rodzaju, że mężczyzna i kobieta staną się „dwoje jednym ciałem” (Rdz 2,24), idea Oblubienicy stopiła się z ideą Kościoła jako Ciała Chrystusowego, którego sakramentalny fundament stanowi Eucharystia. Ofiarowane zostaje jedno jedyne Ciało Chrystusa; Chrystus i Kościół stają się dwoje jednym ciałem, a Bóg w ten sposób staje się «wszystkim we wszystkich»”. Tamże, s. 5.
51 Por. tamże, s. 6.
52 Por. J. Ratzinger, The Local Church and The Universal Church, America” 185(2001) nr 17, s. 7-11. Przebieg dysputy omawia M. Kehl: Der Disput der Kardinle. Zum Verhltnis von Universalkirche und Ortskirchen, StZ 128(2003) z. 4, s. 219-232.
53 Por. Czaja, Logos-sarx eklezjologia communio Josepha Ratzingera, s. 349n, 362-365.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 7 8

Benedykt XVI

bp Andrzej Czaja

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?