Czytelnia

To wszystko, czego nie powiedziano w oficjalnym dokumencie z 1974 roku, uwzględniono dziesięć lat później w tekście zatytułowanym „Żydzi i judaizm w głoszeniu Słowa Bożego i katechezie Kościoła katolickiego”⁹. Przypomniano w nim, że judaizm po przyjściu Chrystusa rozwijał się w wielkiej diasporze, a Żydzi – często w sposób heroiczny – pozostawali wierni Jedynemu Bogu, pamiętając ciągle o ziemi swoich przodków. Trwanie Izraela przez dwa tysiące lat związane jest z rozwojem duchowym w okresie rabinicznym, w średniowieczu i w czasach współczesnych. Co więcej, współczesne życie religijne Izraela może dopomóc Kościołowi w zrozumieniu własnej tożsamości, natomiast samo istnienie Państwa Izrael oraz decyzje przezeń podejmowane należy rozpatrywać wyłącznie w perspektywie prawa międzynarodowego. Dokument napomina, że nie należy prezentować Żydów jako narodu ukaranego przez Boga, jak to uznawała stara teologia, w tym widząc przyczynę, dla której naród żydowski żyje w rozproszeniu. Watykański dokument zdecydowanie występuje przeciwko takiej interpretacji, przypominając, że to właśnie w diasporze Żydzi pozostawali wierni Bogu¹⁰.

Ostatni ze wymienionych wcześniej dokumentów watykańskiej Komisji „Pamiętamy: Refleksja nad Szoah” został poświęcony relacjom chrześcijańsko-żydowskim z perspektywy historycznej; w sposób szczególny podejmuje on kwestię Holokaustu¹¹. Stwierdza jednak krótko, że Naród żydowski, składając jedyne w swoim rodzaju świadectwo o Świętym Izraela i o Torze, doznał wielu cierpień w różnych epokach i w wielu miejscach na ziemi¹².

Równoległe drogi zbawienia?

Jak widać, oficjalne dokumenty watykańskie coraz obszerniej i bardziej pozytywnie wypowiadają się na temat judaizmu. Nie znajdujemy w nich jednak odpowiedzi dotyczących znaczenia judaizmu w historii Zbawienia po przyjściu Chrystusa, a jest to przecież sprawa kluczowa. Na temat relacji między religią żydowską a chrześcijaństwem starali się też wypowiadać teologowie. Ich dotychczasowe osiągnięcia można zasadniczo sprowadzić do czterech koncepcji lub teorii.

Pierwsza z nich proponuje, aby mówić o dwóch paralelnych drogach zbawienia; według jej zwolenników, Żydzi zmierzają do Boga przez dochowanie wierności Torze, a inne narody przez Jezusa Chrystusa. Chrześcijaństwo i judaizm są rozpatrywane jako „drogi do Boga” – nie znajdują się w opozycji. Druga z teorii nazywana jest teorią „nieanulowanego przymierza” zawartego przez Boga z Izraelem. Opiera się na twierdzeniu, że wraz z przyjściem Jezusa Chrystusa Bóg nie zerwał przymierza z Izraelem i odwołuje się do Dziejów Apostolskich (3, 25) oraz Listu do Rzymian (9, 4), gdzie jasno jest o tym mowa. Według omawianej koncepcji, wierni pogańskiego pochodzenia, znajdując się z dala od Boga Izraela i Jego ludu, zostali dopuszczeni do udziału w wybraniu i wspólnocie przymierza z Bogiem, które najpierw przyznane zostało Izraelowi.