Czytelnia

Inaczej niż współcześnie, małżeństwo starożytnych w tradycji prawa rzymskiego — choć prywatne, nieformalne i świeckie — zawsze jest związkiem monogamicznym. Widać nawet taką tendencję w związkach utrzymywanych jako niebędące małżeństwem: konkubinat był zazwyczaj jedynym związkiem obojga partnerów, choć uznano go za niedopuszczalny podczas trwania małżeństwa dopiero w 326 roku (C.5.25.1).

Przede wszystkim jednak małżeństwo w Rzymie zawsze było związkiem heteroseksualnym, a więc przymierzem jednego mężczyzny z jedną kobietą. Wobec całej egzotyki rzymskich rozwiązań widać, że nie ma uzasadnienia, aby używać słowa „małżeństwo” na określenie w prawie innego związku niż trwały monogamiczny związek kobiety i mężczyzny. Prócz samej tradycji, uzasadnieniem tego jest prokreacyjna funkcja małżeństwa — w pełni uznawana w społeczeństwie rzymskim¹⁴. O nabraniu przez nią charakteru prawnego świadczy ustawodawstwo małżeńskie cesarza Oktawiana Augusta.

Ks. Franciszek Longchamps de Brier

Franciszek Longchamps de Brier — ur. 1969. Ksiądz archidiecezji warszawskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykłada także na Uniwersytecie Warszawskim. Autor książek: Czy poza Kościołem nie ma zbawienia? (Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów 2005) oraz O elastyczność prawa spadkowego (LIBER 2006), a ostatnio współautor podręcznika Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego (Wydawnictwo Prawnicze PWN 2009).

¹ Dekret z 18.08.1945 o podatku od wynagrodzeń (Dz. U. nr 38 poz. 220 ze zm.).
² J. Białobrzeski, Opodatkowanie wynagrodzeń, w: Finanse Polski Ludowej w latach 1944-1960, pr. zb., Warszawa 1964, s. 399.
³ Dz. U. 1946 nr 70 poz. 381.
⁴ M. Zabłocka, Przemiany prawa osobowego i rodzinnego w ustawodawstwie dynastii julijsko-klaudyjskiej, Warszawa 1987.
⁵ M. Zabłocka, Ius trium liberorum w ustawodawstwie dynastii julijsko-klaudyjskiej, „Prawo Kanoniczne” 29, 1986 nr 1-2, s. 243-264.
⁶ Tłumaczenie Monumentum ancyranum polski czytelnik znajdzie we wznowionej niedawno pracy S. Łoś, Sylwetki rzymskie, Lublin 2007, s. 302.
⁷ Por. T. Giaro, Kilka żywotów prawa rzymskiego zakończonych jego kodyfikacją, w: Prawo rzymskie a kultura prawna Europy, red. A. Debiński — M. Jońca, Lublin 2008, s. 16-27.
⁸ Język prawny to język, w którym formułowane jest prawo, czyli język przepisów i norm prawnych. Język prawniczy natomiast to metajęzyk, za pomocą którego rozmawiamy o języku prawnym. Interpretacja prawa dokonuje się na poziomie języka prawniczego.
⁹ W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Brier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2009, s. 35.
¹⁰ Por. B. Sitek, Koncepcja małżeństwa w rzymskim prawie klasycznym a kultura prawna Europy. Uwagi o małżeństwie w oparciu o tekst Modestyna D. 23,2,1, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 50, 1998 nr 1, s. 11-29; W. Rozwadowski, Istota małżeństwa w starożytnym Rzymie, „Gdańskie Studia Prawnicze”, 14, 2005, s. 773-784; prace zebrane w tomie Wokół problematyki małżeństwa w prawie rzymskim. Henrico Insadowski (1988-1946) in memoriam, red. A. Dębiński — M. Wójcik, Lublin 2007; M. Kuryłowicz, Wokół istoty małżeństwa rzymskiego, w: Finis legis Chrystus. Księga pamiątkowa W. Góralskiego, Warszawa 2009, s. 1142-1153.
¹¹ W. Dajczak, Zapisy na rzecz żony w prawie rzymskim, Toruń 1995, s. 167.
¹² J. Zabłocki, Zgoda małżeńska w prawie rzymskim, w: Honeste vivere Księga pamiątkowa W. Bojarskiego, Toruń 2001, s. 303-312.
¹³ W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Brier, Prawo rzymskie, s. 227.
¹⁴ M. Kuryłowicz, Wokół istoty, s. 1149-1152; por. F. Longchamps de Brier, Nadużycie prawa w świetle rzymskiego prawa prywatnego, wyd. 2, Wrocław 2007, s. 115-137.