Czytelnia
ks. Henryk Seweryniak, Ekumenizm męczenników, WIĘŹ 2001 nr 2.
1 Jan Paweł II, list apostolski „Tertio millennio adveniente”, Rzym 1994, 37.
2 „Le isole degli auguri, Manoscritto conservato nella Biblioteca di San Pietroburgo”, cytowane w: J. Brodskij, „Solovki, Le isole del martirio. Da monastero a primo lager sovietico”, Milano 1998, s. 152.
3 Dziękuję p. mgr Hannie Witt-Pasztowej z Kościoła ewangelicko-augsburskiego i ks. prof. Henrykowi Paprockiemu z Kościoła prawosławnego za pomoc w poszukiwaniu świadectw męczeństwa.
4 Cyt. za: S. Courtois i in., „Czarna księga komunizmu”, Warszawa 1999, s. 130.
5 A. Riccardi, „Il secolo del martirio. I cristiani del novecento”, Milano 2000, s. 18.
6 B. Kumor, „Historia Kościoła, Lublin 1996, cz. VIII, s. 573-578. Cyt. ze s. 574. W latach 1917-1941 zostało zamordowanych 250 biskupów oraz 130 tysięcy księży i mnichów prawosławnych. Por. R. Scalfi, „I testimoni dell'Agnello. Martiri per la fede in URSS”, Edizione - La Casa di Matriona 2000.
7 Kanonizowany przez Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w 1989 r.
8 Patriarcha Tichon, „Modlitwa za braci prześladowanych”, w: Z. Podgórzec, „Panie! Imię Twoje Pokój... Modlitwy wielkich Rosjan”, Warszawa 1988, s. 46- 49.
9 Por. „Moltke, Helmuth James Graf von”, w: „Deutsche Biographische Enzyklopaedie”, München 1998, t. VII, s. 194; Tomasz Fiałkowski, „Dlaczego Krzyżowa?”, „Tygodnik Powszechny” z 19 listopada 1989 r., s. 2 (stąd również cytat).
10 Hrabia von Moltke, „Listy 5”, s. 65-78.
11 Na temat sytuacji w Algierii zob. A. Riccardi, dz. cyt. s. 310-317.
12 Tłum. moje – H. S.
13 Jan Paweł II, Przemówienie podczas Ekumenicznego Wspomnienia Męczenników XX wieku, Rzym 7 V 2000, 3.
14 Najwyraźniej odniesienie do rzeczywistości męczeństwa we wszystkich Kościołach występuje w encyklice „Ut unum sint”. Swoją radość z tego faktu wyrazili, odpowiadając na papieskie zaproszenie do refleksji nad istotą prymatu, biskupi anglikańscy oraz K. Raiser, sekeretarz generalny Światowej Rady Kościołów.
15 Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Dokument „Pamięć i pojednanie”, Rzym 2000, 3.2.
16 Jan Paweł II, Encyklika „Ut unum sint”, 1.
17 Por. tamże, 84.
18 A. Riccardi, dz. cyt. s. 317.
