Czytelnia

P.M. Zulehner: Musimy zdawać sobie sprawę, że jesteśmy w tej chwili w Europie przed ogromną transformacją. Nastąpią wielkie zmiany w sferze religii – zarówno na płaszczyźnie indywidualnej, jak i kościelno-instytucjonalnej. Oczywiste jest, że istnieją pod tym względem ogromne różnice, na przykład między Francją a Polską, ale nie tylko. Są przecież w Europie bardzo religijna Malta czy Irlandia. Moja rodzinna Austria jest gdzieś pośrodku. Sądzę, że do ogromnych zmian dojdzie także w Polsce – nie można należeć do Europy, będąc jednocześnie wyspą zupełnie innego chrześcijaństwa.

W tej sytuacji sympatyzuję z postawą profesora Casanovy. Moje życzenia dla Polski byłyby takie, aby nie powtarzała błędów Zachodu – jeśli już trzeba popełniać błędy, to lepiej własne… A jednym z podstawowych błędów Zachodu było przeświadczenie, że laicyzacji zaradzić można poprzez radykalną indywidualizację wiary. Moim zadaniem Europa wschodnia musi w tej chwili pokazywać własną drogę.

T. Halík: Jakie zadania mogą stać obecnie przed polskimi katolikami? Być może obecnie – po odejściu Jana Pawła II – przed Polakami stoi zadanie, aby za ikoną niedawno zmarłego papieża odkryli na nowo Chrystusa. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo koncentracji wszystkich emocji polskiego katolicyzmu na osobie – bardzo wybitnego skądinąd – papieża Jana Pawła II.

Pamiętajmy też, że polski katolicyzm to doświadczenie bardzo szerokie i wielowątkowe. W Polsce jest właściwie wiele różnych katolicyzmów. Ten Kościół jest bardzo wielobarwny i niech taki pozostanie.

I. Żelew: Nie jest to mój pierwszy kontakt z Polską. Znam też Kościół prawosławny Polsce, z którego doświadczeń wiele się uczymy w Bułgarii. Jeśli Kościół rzymskokatolicki w Polsce jest taki, jak go dzisiaj postrzegam, a wasza odpowiedzialność za Europę, za inne narody, inne wyznania chrześcijańskie, inne religie, jest tak dojrzała, jak widać na tym Zjeździe Gnieźnieńskim – to mogę tylko powiedzieć: pozostańcie sobą, bądźcie tacy, jacy jesteście dzisiaj.

K. Dorosz: Wiele lat temu usłyszałem od amerykańskiego socjologa, który na krótko odwiedził Polskę: co za dziwny naród i dziwna religia. To jest kraj ludzi, którzy nie wierzą, ale praktykują religię z miłości do swojej ojczyzny. W tamtym czasie to stwierdzenie było częściowo prawdziwe. Dzisiaj jest inaczej.

Często narzekamy na polski katolicyzm, mówimy że jest on bardzo płytki, związany ze zwyczajami, że jest bardzo uczuciowy, a nie intelektualny. A jednak – stosując moje osobiste kryterium – chcę powiedzieć o nim także coś dobrego. Spędziłem wiele lat w Europie zachodniej i po powrocie do Polski stwierdziłem, że jest tu o wiele więcej niż na zachodzie ludzi, którzy traktują wiarę poważnie. Można by o tym długo dyskutować, ale osobiście byłem pod ogromnym wrażeniem tego odkrycia i myślę, że to jest dobry znak dla Polski na przyszłość.

Oprac. KaJa i ZN

José Casanova – profesor socjologii w nowojorskiej New School for Social Research, wykłada socjologię polityki i religii. Autor licznych publikacji, m.in. książek: „Public Religions in the Modern World” (wydana także po japońsku, hiszpańsku i włosku), „The Opus Dei and the Modernization of Spain” (także po hiszpańsku).

Krzysztof Dorosz ­ pisarz, eseista. Wieloletni pracownik Sekcji Polskiej BBC. Autor książek „Maski Prometeusza” i „Sztuka wolności”. W latach 2001-2003 sekretarz generalny Polskiego PEN Clubu. W latach 2002-2003 redaktor naczelny miesięcznika „Jednota” wydawanego przez Kościół ewangelicko-reformowany.

Tomáš Halík – ksiądz rzymskokatolicki (tajne święcenia 1978). Prezydent Akademii Chrześcijańskiej w Pradze, profesor socjologii i filozofii na praskim Uniwersytecie Karola, rektor kościoła akademickiego, gościnny wykładowca wielu uniwersytetów zagranicznych. Autor licznych książek.

Paul M. Zulehner – ksiądz rzymskokatolicki, profesor teologii pastoralnej, dziekan Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wiedeńskiego, doradca teologiczny Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE). Opublikował ponad 50 książek z dziedziny socjologii religii i teologii pastoralnej.

Iwan Żelew – profesor teologii prawosławnej, były dziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Sofijskiego, dyrektor biura do spraw religijnych w rządzie bułgarskim. Był delegatem Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego w dialogach ekumenicznych.

¹ Zob. José Casanova, „Katolicka Polska w postchrześcijańskiej Europie”, „Więź” 2004 nr 5.