Czytelnia

Kościół w Polsce

Sekularyzacja

José Casanova

Katolicka Polska w postchrześcijańskiej Europie

Chociaż przywykliśmy uznawać europejskie chrześcijaństwo za cywilizację liczącą dwa tysiące lat, w istocie jego mapa przybrała kształt mniej więcej skrystalizowany około roku 1000*. Ujmując rzecz w kategoriach socjologicznych, kluczowe instytucje i formy społeczne zachodnioeuropejskiego chrześcijaństwa liczą tysiąc lat. Pierwsza połowa tego okresu to średniowieczne chrześcijaństwo łacińskie, druga – nowoczesne chrześcijaństwo zachodnie w poreformacyjnej, wielowyznaniowej postaci, a także w kształcie rozszerzonym, kolonialnym i postkolonialnym. Można wprawdzie znaleźć argumenty na rzecz cofnięcia tego momentu aż do przymierza między dynastią karolińską a biskupami Rzymu. Święte Cesarstwo Rzymskie wraz z papiestwem jako jego duchowym przywództwem – stanowiące rdzeń zachodniego chrześcijaństwa – zostały jednak ostatecznie ustanowione w roku 962, wraz z koronacją Ottona I. Mniej więcej w tym samym czasie określono wewnętrzne i zewnętrzne granice tegoż chrześcijaństwa – wraz z nawróceniem ludów Północy i Wikingów, Węgrów oraz wschodnich i zachodnich Słowian, a także utrwaleniem się schizmy między chrześcijaństwem Wschodu i Zachodu w roku 1054.

Teraz jednak, gdy wkraczamy w trzecie tysiąclecie, jesteśmy świadkami końca hegemonicznego chrześcijaństwa europejskiego. Następuje to w wyniku dwóch procesów – zaawansowanej sekularyzacji postchrześcijańskiej Europy oraz narastającej globalizacji chrześcijaństwa, niezwiązanego z terytorium i pozbawionego centrum. Tysiącletni związek między chrześcijaństwem a cywilizacją zachodnioeuropejską zmierza zatem ku końcowi. Europa Zachodnia w coraz mniejszym stopniu stanowi rdzeń cywilizacji chrześcijańskiej, a chrześcijaństwo w swych najbardziej dynamicznych formach jest coraz mniej europejskie. Fakt, że katolicka Polska „powraca do Europy” w czasie, gdy Europa Zachodnia porzuca chrześcijańską tożsamość cywilizacyjną, stwarza okazję do ponownego określenia miejsca Polski w Europie. Dotyczy to zwłaszcza modeli zbieżności i rozbieżności pomiędzy przemianami religijności w Polsce i w Europie Zachodniej w ich wspólnej tysiącletniej historii.

W pierwszej części mojego tekstu zbadam pokrótce trzy epokowe momenty tej tysiącletniej historii:
– wstępną, strategiczną decyzję o przyjęciu chrześcijaństwa przez władców z dynastii Piastów w celu włączenia ich państwa w wyłaniający się system zachodniego, łacińskiego chrześcijaństwa;
– odmienny rozwój Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako zdecentralizowanej i pluralistycznej religijnie „arystokratycznej republiki” – w czasie, gdy zachodnioeuropejskie monarchie umacniały scentralizowaną, absolutną władzę i podporządkowały Kościoły narodowe kontroli państwa;
– ożywienie katolicyzmu w powojennej, komunistycznej Polsce – w czasie, gdy społeczeństwa Europy Zachodniej przechodziły drastyczny proces sekularyzacji.

W drugiej części znajdzie się kilka końcowych refleksji o tym, co bp Tadeusz Pieronek nazwał wspaniałą szansą, trudnym wyzwaniem i wielkim zadaniem apostolskim, a co dla Polski i polskiego katolicyzmu wynika z integracji europejskiej.

Chrzest Polski i jej włączenie w obręb zachodniego chrześcijaństwa

Chrystianizacja Polski rozpoczęła się od typowej dla dynastów decyzji księcia Mieszka I o przyjęciu łacińskiego chrześcijaństwa jako oficjalnego kultu dworu Piastów dla wewnętrznego i zewnętrznego umocnienia władzy książęcej.1 Wewnątrz – zastąpienie kilku słowiańskich kultów plemiennych przez jedną oficjalną, narzuconą z góry monoteistyczną religię pomogło w integracji rozszerzających się posiadłości książęcych. Na zewnątrz – sakralna koronacja oraz decyzja o poddaniu Królestwa Polskiego pod bezpośrednią opiekę papiestwa dały dynastii piastowskiej legitymację geopolityczną oraz symboliczne uznanie granic wobec równie rozszerzających się sąsiednich królestw: niemieckiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego na zachodzie, Czech na południowym wschodzie i Rusi Kijowskiej na wschodzie.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 następna strona

Kościół w Polsce

Sekularyzacja

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?