Czytelnia

W tym sensie teorie sekularyzacji funkcjonowały w Europie jako samospełniające się proroctwa w takim stopniu, że większość Europejczyków doszła do tego, iż przyjęła przesłanki tych teorii jako opis normalnego stanu rzeczy i jako wyobrażenie przyszłych wydarzeń. Twierdzenie, że im bardziej nowoczesne i postępowe społeczeństwo, tym bardziej religia chyli się w nim ku upadkowi, w Europie nabrało charakteru oczywistego przekonania, podzielanego szeroko nie tylko przez socjologów religii, ale i przez większość ludzi. Założenie stopniowego upadku religii stało się częścią europejskiej definicji sytuacji współczesnej, z realnymi konsekwencjami dla kościelnej religijności. To właśnie pozorna normalność tego stanu rzeczy podkreśla wyjątkowy charakter sytuacji europejskiej, która ma tendencję do samopowielania się i wydawania się coraz bardziej nieodwracalną – wobec braku zarówno ogólnego odrodzenia religijnego, jak i radykalnej zmiany europejskiego „ducha czasu”.

To właśnie tu jest miejsce dla wielkiego zadania apostolskiego, proponowanego przez biskupa Pieronka. Mimo pewnej wstępnej ambiwalencji, przynajmniej począwszy od wizyty delegacji polskich biskupów w Brukseli w 1996 roku, Kościół katolicki w Polsce oficjalnie podtrzymuje niedwuznaczne poparcie dla integracji europejskiej. Takie stanowisko jest w pełni zgodne z wizją jedności Europy, wielokrotnie z naciskiem głoszoną przez polskiego Papieża. Podczas swej wizyty w Polsce w 1999 roku w przemówieniu w parlamencie, jak również w przesłaniu do Konferencji Episkopatu Polski wyraził on otwarte poparcie dla udziału Polski w Unii Europejskiej. Według sondażu z lutego 1998 roku, 84% polskich księży było za wstąpieniem do UE, podczas gdy dla całej ludności wskaźnik ten wynosił 64 procent.¹¹

Jedna z przyczyn tego pozytywnego nastawienia może się wiązać z zadaniem apostolskim, które polski Papież przeznaczył Kościołowi w Polsce. Jako pierwszy słowiański papież w historii, Jan Paweł II miał poczucie specjalnej misji wyzwolenia narodów słowiańskich spod jarzma komunizmu i podtrzymywania dialogu ekumenicznego z Kościołami wschodnimi. Upadek muru berlińskiego utwierdził go w tej misji, obecnie zredefiniowanej jako ponowne zjednoczenie i duchowe odrodzenie chrześcijańskiej Europy. Jego wizja musiała jednak stawić czoło obecności uparcie materialistycznej, kapitalistycznej Europy Zachodniej, tradycyjnego serca zachodniego chrześcijaństwa. Papież zaczął ją postrzegać jako coraz bardziej pogańską, hedonistyczną i obojętną na jego orędzie odrodzenia. Sfrustrowany, zwrócił się ku Europie Wschodniej, zwłaszcza ku katolickiej Polsce, wciąż nietkniętej przez kapitalistyczny materializm, wzywając ją, by służyła za „duchowy zbiornik” dla chrześcijańskiej Europy – tylko po to, by odkryć, że zachodnie dobra materialne i materialistyczne wartości zalewają wschodni „zbiornik duchowy”.

Polski Episkopat podjął jednak to zadanie i wielokrotnie podkreślał, że jednym z celów, które Kościół katolicki widzi dla siebie w zjednoczonej Europie, jest odrodzenie chrześcijaństwa, czy też „przywrócenie Europy chrześcijaństwu”. Takie przesłanie może bez wątpienia znaleźć odzew w tradycji polskiego mesjanizmu. Ujmując rzecz w kategoriach pragmatycznych, przekonanie, że sekularyzacja Europy jest odwracalna, a co za tym idzie – odnowa chrześcijaństwa nie jest anachroniczną donkiszoterią, usiłowaniem działania na przekór biegowi historii – jest minimalnym warunkiem możliwości podjęcia wysiłku ewangelizacyjnego. Jednak z socjologicznego punktu widzenia, taki wysiłek ewangelizacyjny ma niewielkie szanse sukcesu bez zmiany „ducha czasu”. Wobec spadkun popytu na religię w Europie Zachodniej, jest nieprawdopodobne, by przekazanie nadwyżki polskich zasobów duszpasterskich dla ogólnoeuropejskiego wysiłku ewangelizacyjnego okazało się efektywne. Europejska odpowiedź na głoszenie odrodzenia przez Jana Pawła II – w najlepszym wypadku letnia, jeśli nie otwarcie wroga – wskazuje na trudność tego zadania.