Czytelnia

Jak widać, mamy tutaj do czynienia z obietnicą zupełnie innego typu. Spróbujmy ją więc inaczej wyrazić, na przykład poprzez kontrast. Połączmy naszą deklarację wyboru Boga z postacią, która w powszechnym mniemaniu nie wyraża szczęścia rozumianego jako poczucie sensu życia. Musiałaby to być postać kojarząca się raczej z nieszczęściem niż szczęściem, np. jakaś bliżej nieznana osoba na wózku inwalidzkim. „Ikoną nieszczęścia” mogłaby być także jakaś osoba życia publicznego, której trudne doświadczenia, cierpienie czy też fakt porzucenia życia grzesznego są powszechnie znane. Chodzi tutaj o kogoś, komu nie jest obce doświadczenie braku sensu życia. Konfrontacja takiego ikonicznego wyobrażenia z deklaracją wiary, tj. wyboru Boga, jednoznacznie sugeruje odbiorcy, iż istnieje jeszcze inne szczęście niż życiowy sukces i że Bóg jest źródłem tego szczęścia, On bowiem pozwala nadać życiu sens.

Tak skonstruowany billboard kerygmatyczny odwołuje się oczywiście bardziej do paradygmatu potrzeby niż obietnicy. Jego przesłanie brzmi bowiem następująco: „Czy wiesz, że istniej Ktoś, kto może Cię wyzwolić i nadać sens Twojemu życiu?” Skierowany jest do tych, którzy dostrzegają brak sensu życia czy jego niedostatek i odkrywają w sobie potrzebę rozwiązania tego problemu. Być może nie definiują swej potrzeby jako pragnienie Boga ani nie interpretują swej kondycji jako sytuacji grzesznika potrzebującego nawrócenia, ale sytuacja niepokoju, w jakim się znajdują, czyni ich podatnymi na kerygmat Dobrej Nowiny.

Nie wszystko zależy od człowieka

W ten oto sposób zatoczyliśmy w naszej refleksji wielkie koło, by ostatecznie w analizie kaznodziejstwa kerygmatycznego powrócić do kategorii potrzeby. Kilka akapitów powyżej zadałem pytania, czy kazanie kerygmatyczne, zbudowane według wszelkich komunikacyjnych reguł, zdolne jest uświadomić człowiekowi potrzebę zbawienia? Czy świadomość taka może być wyłącznie skutkiem językowej perswazji? Pytania te oczywiście dotyczą nie tylko form stricte kaznodziejskich, ale także takich, które nazwałbym parakaznodziejskimi, jak wspomniany radiowy spot kerygmatyczny czy billboard, natomiast język rozumiem tutaj jako każdy kod użyty w komunikacie, tak słowo, jak i obraz.

Po dokonaniu powyższej analizy skłonny jestem na postawione pytania odpowiedzieć negatywnie. Według mnie żadna komunikacja perswazyjna – zbudowana na schemacie reklamy – nie jest sama w sobie zdolna do wzbudzenia wiary. Największe szanse na skuteczność ma kaznodziejstwo kerygmatyczne oparte na paradygmacie potrzeby, zwracające się do słuchacza, który w wyniku splotu życiowych doświadczeń, a zwłaszcza sytuacji granicznych (np. cierpienie, doświadczenie śmierć, walka, poczucie winy), jest najbardziej otwarty na tego typu przepowiadanie.

Trzeba jednak w tym miejscu stanowczo zauważyć, że nie jest to regułą absolutnie pewną i zawsze sprawdzalną. Słusznie pytał ks. Adam Boniecki: Sens istnienia? Życie i śmierć? Cierpienie, miłość, poświęcenie? Tak, to wszystko może być punktem wyjścia do rozmowy o Bogu. I może nie być. W obozach koncentracyjnych jedni tracili wiarę, inni tuż obok nich, ją odnajdywali. Czemu?⁵. Nie każde więc negatywne doświadczenie zbliża do Boga i nie każde jest pomocne w zrodzeniu, pogłębieniu i umocnieniu wiary. Ludzka kondycja człowieka grzesznego może być zarówno argumentem, jak i kontrargumentem w mówieniu o Bogu, może doprowadzić do wiary, jak i do niewiary. Po wtóre, przepowiadanie takie może nie zagwarantować trwałego przyjęcia Chrystusowego przesłania: pamiętamy o Bogu tak długo, jak długo jesteśmy w trudnej sytuacji, gdy ona mija, zapominamy o Nim. Odwoływanie się do sytuacji granicznych, negatywnych, może także zaowocować ukształtowaniem się u słuchaczy jednostronnego, fałszywego obrazu Boga; Boga, który daje się poznać tylko przez cierpienie. Tak więc doświadczenie cierpienia może być dobrym punktem wyjścia, ale tylko w ograniczonym zakresie.