Czytelnia

Historia

Polacy - Żydzi

Izrael Gutman, Krzyk i cisza, WIĘŹ 2001 nr 4.

Padło pytanie, czy powodem wybuchu nie była żądza rabunku i grabieży. Nasza wiedza o pogromach, dokonywanych w Rosji w ostatnich dziesięcioleciach XIX w., wskazuje na to, że pociąg do plądrowania doprowadzał do rabunku i niszczenia mienia, znęcania się nad ludźmi, do gwałcenia kobiet – ale raczej nie do masowego mordu.

Pojawia się więc kolejne, nurtujące i dręczące pytanie: co spowodowało zbrodnię masowego zabójstwa Żydów w Jedwabnem? Nie mniej zaskakujące jest to, że w orgii niszczenia i mordu w sposób widoczny brało czynny udział wielu mieszkańców Jedwabnego, jak również i to, że poza jedynym udokumentowanym przypadkiem pomocy i ukrycia siedmiu Żydów, nic nie wiemy o próbach ich ratowania albo uchronienia chociaż dzieci. Nie znamy też żadnego konkretnego konfliktu lokalnego, albo wydarzenia o zapalnych następstwach, które mogłoby być powodem wzburzenia takiej złości i złej krwi w Jedwabnem.

Ani „wszyscy” Żydzi, ani Polacy…

Naród polski ma za sobą długą drogę niewoli i męczeństwa. Utarty autoportret zawsze przedstawiał Polskę w postaci ofiary, walczącej o swoje słuszne prawo do istnienia. Przyszedł czas uznać – i to nie tylko z powodu cienia Jedwabnego – że międzywojenna historia Polski niepodległej, a także następne chronologicznie rozdziały jej dziejów, splamione są krzywdą, wyrządzoną własnym obywatelom, zdanym na jej pomoc i zrozumienie.

W stosunkach polsko-żydowskich często powraca oskarżenie o nielojalność i demonstracyjną radość, z jaką Żydzi przyjęli wojska sowieckie, wkraczające na wschodnie połacie Rzeczypospolitej we wrześniu 1939 roku. Zarzuca się też Żydom, że zajmowali eksponowane stanowiska w aparacie administracyjno-policyjnym władzy sowieckiej.

Zarzuty te nie są bezpodstawne. Pojawienie się Sowietów było dla żydowskich mieszkańców i uchodźców wielkim odprężeniem i ulgą. Bo jedyną alternatywą w panującym stanie rzeczy był najazd hitlerowski i zapowiedź grozą przejmującej Żydów perspektywy. W kraju Sowietów czekały Żydów, jak i innych, zło i okrucieństwo tego reżimu, ale pod panowaniem Niemców oczekiwał ich tylko – żydowski los. To prawda, że pewien odsetek młodzieży żydowskiej był nastawiony prokomunistycznie, ale kolaboranci znaleźli się wszędzie – wśród „swoich” i „nie swoich”. Żydzi zajmowali, co prawda, stanowiska w urzędach sowieckich (a warto tu przypomnieć, że tego rodzaju posady w niepodległej Polsce, szczególnie w ostatnich latach jej istnienia, były dla Żydów niedostępne), ale młodzież żydowska – syjoniści i członkowie Bundu – tworzyła też pod zaborem sowieckim ogniska konspiracyjne, a wielu z uchodźców, rozczarowanych, wyraziło nawet gotowość powrotu do swych miast i rodzin w zaborze hitlerowskim. Reżim sowiecki był nieszczęściem dla masy Żydów religijnych i dla uprawiających „tradycyjnie żydowskie” zawody. Żydzi, tak jak i Polacy, byli aresztowani i deportowani na głęboki wschód sowieckiej Rosji i do Kazachstanu. Jednym z paradoksów tej wojny był fakt, że znaczna część resztek Żydów polskich uratowała się właśnie na wygnaniu i w sowieckich obozach.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 następna strona

Historia

Polacy - Żydzi

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?