Czytelnia

Werset 64. należy odczytać w kontekście spotkania, jakie miało miejsce w 630 roku. Mahomet, już jako polityczny i religijny przywódca Medyny, przyjął wówczas liczącą ok. 60 osób chrześcijańską delegację z Nadżranu (dzisiejszy północny Jemen). Podczas spotkania doszło do ostrej dysputy doktrynalnej. Mimo jednak różnic w pojmowaniu podstawowych prawd wiary, Mahomet zezwolił chrześcijanom na odmówienie modlitw w meczecie Proroka.

„Jednakowe słowo” rozpoczyna się tzw. basmalą, tzn. muzułmańską formułą modlitewną, która brzmi bi-smi Llahi r-rahmani r-rahim („W imię Boga miłosiernego i litościwego”). O jej wyjątkowym charakterze świadczy fakt, że rozpoczyna ona każdą surę Koranu, z wyjątkiem sury dziewiątej. Poza tym pobożni muzułmanie używają jej na początku różnego rodzaju oficjalnych tekstów. W omawianym dokumencie pod basmalą pojawia się inna formuła: I niech pokój i błogosławieństwo będzie nad Prorokiem Mahometem, która nie jest już tak powszechna. Umieszczona w tym miejscu oznacza, że autorzy i sygnatariusze listu przyjmują perspektywę rozumienia dwuczłonowego przykazania zgodnie z objawieniem i tradycją przekazaną przez Proroka.

Dokument z 13 października 2007 roku należy umieścić w określonym kontekście. Został ogłoszony z okazji święta Id al-Fitr, które muzułmanie obchodzą na zakończenie Ramadanu. Prace nad dokumentem trwały ponad trzy lata i były prowadzone pod auspicjami Królewskiego Instytutu Myśli Muzułmańskiej w Ammanie, który ma charakter międzynarodowy, pozarządowy i niezależny. Instytut został założony przez króla Husajna Bin Talala w 1980 roku jako Królewska Akademia Badań nad Cywilizacją Islamską (Instytut Aal al-Bayt czyli Rodzina Proroka) i rozpoczął swą działalność w 1981 roku. Zgodnie z nowymi statutami od maja 2007 roku nosi nazwę: Królewski Instytut Myśli Muzułmańskiej. Stanowi on platformę interdyscyplinarnych studiów i badań nad islamem, chce być miejscem rzetelnej dyskusji w sprawach bezpośrednio i pośrednio dotyczących cywilizacji islamskiej — zarówno w skali regionalnej, jak i globalnej. W tym celu nawiązuje kontakty z instytucjami akademickimi o podobnym profilu w różnych częściach świata. Jego działalność obejmuje badania naukowe, publikacje oraz organizowanie wykładów, konferencji i sympozjów naukowych. W kontekście dokumentu „Jednakowe słowo” nie bez znaczenia jest konferencja pt. „Miłość w Koranie”, którą Instytut zorganizował we wrześniu ubiegłego roku w Ammanie, oraz ważny dokument, jakim był „Amman Message” („Przesłanie z Ammanu”), opracowany przez Instytut w 2004 roku. W „Przesłaniu” podpisanym przez króla Jordanii Abdullaha II i popartym przez uczonych muzułmańskich z 50 krajów świata, muzułmanie potępiają gwałt i przemoc oraz tych, którzy podejmują takie działania w imię islamu.

Mimo iż dokument „Jednakowe Słowo” został ogłoszony 13 października, a więc w pierwszą rocznicę przesłania listu, który 38 uczonych muzułmańskich zredagowało jako odpowiedź na słowa Benedykta XVI wygłoszone podczas słynnego wykładu w Ratyzbonie, nie zawiera on żadnych odniesień do wcześniejszych kontrowersji i napięcia powstałego wokół tzw. „sprawy ratyzbońskiej”.

Słowo jednakowe, ale niejednoznaczne

Przy lekturze dokumentu należy zwrócić szczególną uwagę na zastosowanie niektórych pojęć, które nie zawsze przecież mają to samo znaczenie w obu tradycjach. W angielskiej wersji listu pojawia się pojęcie „Biblia”, które oznacza Stary i Nowy Testament, natomiast w wersji arabskiej autorzy używają terminu indżil. W obu tradycjach pojęcie to ma jednak różne znaczenie. I tak dla muzułmanów indżil oznacza wprawdzie Ewangelię, ale rozumianą wyłącznie jako Księgę objawioną Jezusowi, a nie — jak wierzą chrześcijanie — będącą dziełem ewangelistów. W ich tradycji stanowi ona więc rodzaj Bożego objawienia, które — podobnie jak w przypadku Tory i Koranu — dokonało się w kilku etapach.