Czytelnia

Powiedzmy jasno – trzeba polemizować i prostować sformułowania niesprawiedliwe dla Polski czy obraźliwe dla Kościoła. Ale da się to zrobić w pełni skutecznie dopiero wtedy, gdy naprawdę niemożliwe stanie się głoszenie przez ludzi Kościoła tak haniebnych sformułowań; gdy redakcje pism i radiostacji uważających się za katolickie świadomie uznają, że takim poglądom nie godzi się udostępniać miejsca, gdyż są nieprawdziwe i sprzeczne z miłością bliźniego. Ufam, że taki czas nadejdzie (oby prędzej niż później), bo głęboko wierzę, że człowiek, który szczerze pragnie żyć Ewangelią, zwłaszcza kapłan – nawet jeśli myśli tak jak cytowany autor „Naszego Dziennika” – prędzej czy później, sprawując Najświętszą Ofiarę, dostrzeże w ofiarach mordu w Jedwabnem niewinnych braci i siostry (wedle krwi!) Tego, którego niewinną Krew za nas przelaną podnosi ku niebu w momencie Przeistoczenia.

„Starsi bracia” z lat trzydziestych

Kościół skutecznie przemawia językiem symboli. Wśród tych symboli są również święci. W gronie polskich męczenników z okresu II wojny światowej beatyfikowanych w czerwcu 1999 r. w Warszawie przez Jana Pawła II są – o czym wie niewielu – postaci godne naśladowania także w swym stosunku do Żydów. Wspominał ich niedawno bp Stanisław Gądecki w przesłaniu na tegoroczny styczniowy Dzień Judaizmu: Męczennicy, którzy złożyliście swe życie, by ratować „starszych braci w wierze” – Żydów: bł. s. Julio (Rodzińska), dominikanko, zwana matką sierot, s. Klemenso (Staszewska), urszulanko z Rokicin Podhalańskich, bł. kapłanie Michale (Piaszczyński) z Łomży; uczcie nas patrzeć oczyma Chrystusa na ludzi innych narodów i przekonań.⁵ Bp Gądecki wymienił błogosławione zakonnice, które bądź ukrywały Żydów, bądź pomagały im i otaczały opieką czy to w swoich klasztorach, czy jako współwięźniarki w obozach hitlerowskich.⁶

Co najważniejsze, jest w tym gronie kapłan diecezji łomżyńskiej – ojciec duchowny i profesor tamtejszego Seminarium Duchownego, ks. Michał Piaszczyński (1885-1940). Jest on przedstawiany – bez przesady – jako promotor dialogu religijnego z Żydami.⁷ Według ks. Tomasza Kaczmarka, który analizował akta procesu beatyfikacyjnego, przyszły błogosławiony był w swoim środowisku prekursorem otwarcia na judaizm, zapraszał rabinów na dyskusje do seminarium duchownego, a wyjaśniając, dlaczego tak czyni – w początkach lat trzydziestych używał już w odniesieniu do Żydów tytułu: „starsi bracia w wierze”.⁸

Bł. ks. Piaszczyński zmarł z głodu i chorób w hitlerowskim obozie w Sachsenhausen. Gdy Żydom odebrano tam dzienną porcję chleba, ks. Piaszczyński ­– sam głodny – podzielił się swoją porcją z żydowskim współwięźniem, adwokatem z Warszawy, o nazwisku Kott. Gdy ten przyjmował ofiarowany przez księdza chleb, powiedział: „Wy, katolicy, wierzycie, że w waszych kościołach pod postacią chleba jest Chrystus. A ja wierzę, że w tym chlebie jest żywy Chrystus, który ci kazał podzielić się ze mną”.⁹

Diecezja łomżyńska ma zatem na swoim terenie nie tylko miejsca zbiorowych mordów na Żydach, lecz także piękny wzór do naśladowania – chrześcijanina, który w bliźnim-Żydzie widział po prostu brata. Taka postawa daleka była od oczywistości w latach trzydziestych XX wieku. Niestety, bynajmniej nie jest ona oczywista również obecnie… Tym bardziej potrzebny jest wielki wysiłek, by dzisiejsi chrześcijanie umieli jasno i zdecydowanie odciąć się od dziedzictwa morderców, a chcieli kontynuować dziedzictwo ks. Piaszczyńskiego.

Przerwać krąg

Współczesny Kościół w Polsce ma wspaniałą tradycję skutecznego wkładu w przezwyciężanie napięć na tle narodowościowym. Nasi biskupi potrafili przed 35 laty ­– ku zaskoczeniu i oburzeniu wielu – wyciągnąć ręce do biskupów niemieckich z przesłaniem: Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Nie czekali na przeprosiny z tamtej strony – choć bilans wzajemnych win był oczywisty – lecz w ewangelicznym geście przerwali przeklęty krąg oczekiwania na to, kto pierwszy. Owoce tamtej postawy zbieramy dzisiaj – w dobrych, choć wcale niełatwych stosunkach polsko-niemieckich.