Czytelnia

Polacy - Ukraińcy

Tomasz Szyszlak, Odrodzony Kościół w niepodległym państwie. Dwadzieścia lat legalnej działalności grekokatolików na Ukrainie, WIĘŹ 2009 nr 10.

Współpraca z innymi ukraińskimi Kościołami wygląda znacznie lepiej. Ukraiński Kościół Greckokatolicki uczestniczy w pracach powstałej w 1996 r. Ogólnoukraińskiej Rady Kościołów i Organizacji Religijnych oraz Konferencji Chrześcijańskich Kościołów Ukrainy, założonej w grudniu 2003 r. Inicjuje również działania poza forami współpracy multilateralnej, przede wszystkim na gruncie lokalnym. Od 2000 r., jesienią odbywają się we Lwowie Dni Jedności, spotkania o charakterze ekumenicznym, które poparła m.in. Rada Europy.

Kwestie majątkowe

W relacjach grekokatolicko-prawosławnych negatywny ton nadają przede wszystkim problemy pojawiające się wokół majątków kościelnych, przekazanych w 1946 r. Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnego, do których pretenduje Kościół greckokatolicki. Formalnie w okresie władzy komunistycznej właścicielem wszystkich nieruchomości i ruchomości o charakterze sakralnym było państwo, które wraz ze zmianami ustrojowymi oraz polityki wyznaniowej, zaczęło przekazywać je różnym konfesjom, często kierując się przy tym pozamerytorycznymi przesłankami. Na tle majątkowym, przede wszystkim w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych dochodziło do ostrych konfliktów, często z udziałem siły. Niektóre z nich zahaczyły nawet o Sąd Najwyższy czy Sąd Konstytucyjny, ten ostatni choćby w przypadku cerkwi Przemienienia Pańskiego w Użhorodzie.

Zgodnie z informacjami z początków 2007 r. Kościół greckokatolicki dysponował 2,7 tys. budowli sakralnych, z których 2,2 tys. przekazano mu na własność. W obwodzie lwowskim na ogólną liczbę ponad 1,3 tys. świątyń podarowanych różnym konfesjom przez władze blisko tysiąc otrzymali grekokatolicy. W latach 1992-2007 oddano do użytku 551 budowli sakralnych, zaś w 2007 r. 378 kolejnych znajdowało się w stadium budowy11. Również w tym przypadku głównym powodem znikomej liczby nowo powstałych świątyń poza Galicją i Zakarpaciem jest sprzeciw Kościoła prawosławnego wobec greckokatolickiego „prozelityzmu”, a także utrudnienia miejscowych organów administracyjnych, często podyktowane wyznawaną przez urzędników konfesją.

Chociaż w swojej konstytucji oraz prawie wyznaniowym Ukraina przyjęła zasadę rozdziału Kościoła od państwa i szkoły od Kościoła, to jednak grekokatolicy domagają się od przedstawicieli władzy nie tylko restytucji majątków, ale również pełnej rehabilitacji wspólnoty greckokatolickiej, która przejawia się w rehabilitacji jej hierarchów i duszpasterzy. W latach dziewięćdziesiątych prokuratury w zachodniej części kraju uznały za bezprawne większość wyroków wydanych z przyczyn ideologicznych na grekokatolików począwszy od 1939 r., czyli pierwszego zajęcia Galicji przez wojska radzieckie. Według władz Kościoła jego rehabilitacja wiąże się nie tylko z przeprosinami za łamanie praw grekokatolików do wolności religijnej, czego dokonał prezydent Ukrainy Leonid Kuczma w 1999 r. Powinno za nią iść również nadanie Ukraińskiemu Kościołowi Greckokatolickiemu jako całości osobowości prawnej, zwrot majątków o charakterze sakralnym oraz innych nieruchomości, wprowadzenie w szkołach publicznych zajęć z etyki chrześcijańskiej, zaś w armii — instytucji kapelanów, uznanie przez państwo średniego i wyższego wykształcenia teologicznego na równi ze średnim i wyższym wykształceniem świeckim, a także zawarcie swego rodzaju konkordatu, w którym uregulowanoby wszystkie powyższe kwestie. Za element rehabilitacji o charakterze stricte moralnym uznać należy zaproszenie papieża Jana Pawła II przez prezydenta Kuczmę do złożenia wizyty na Ukrainie, do której doszło pod koniec czerwca 2001 r.

Etyka chrześcijańska oraz kapelani w wojsku to wciąż fenomen przede wszystkim zachodniej części kraju. Dodając do tego informacje o przekazaniu grekokatolikom w Galicji większości nieruchomości sakralnych stanowiących własność państwa oraz utrudnianie rozwoju Kościoła w pozostałych regionach kraju, można skonsturować tezę o decentralizacji ukraińskiej polityki wyznaniowej. W 2006 r. Ukraina jako ostatnie państwo byłego ZSRR uznało teologię za dyscyplinę naukową, a także uznano dyplomy specjalisty, bakałarza i magistra w zakresie teologii wydane przez uczelnie wyznaniowe za tożsame z dokumentami państwowymi12. Póki co nie ma szans na zawarcie w jakiejś formie porozumienia między Kościołem a państwem, gdyż w dość powszechnej opinii polityków i prawników, wiązałoby się to ze złamaniem konstytucyjnej zasady neutralności światopoglądowej państwa.

Tomasz Szyszlak

Tomasz Szyszlak — ur. 1981, absolwent studiów doktoranckich w zakresie polityki, filozofii i socjologii na Uniwersytecie Wrocławskim. Roli Kościoła greckokatolickiego w życiu publicznym współczesnej Ukrainy poświęcił swoją pracę doktorską, na napisanie której otrzymał grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Mieszka w Wałbrzychu.

1Wołodomyr Fenycz, „Czudżi” sered swojich, swoji sered czużych. Hreko-katołyky Mukacziwśkoji jeparchji pid czas „wozzjednannia” Zakarpattia z Radjanśkoju Ukrajinoju, Użhorod 2007, s. 83-90.
2 Bohdan Bociurkiw, Ukraiński Kościół katolicki w ZSRR za Gorbaczowa, WIĘŹ 1991 nr 11-12.
3 Zajawa Rady w sprawach relihij pry Radi Ministrw URSR szczodo rejestracji hromad hreko-katołyćkoji cerkwy, w: Wołodymyr Serhijczuk, Neskorena cerkwa. Podwyżnyctwo hreko-katołykiw Ukrajiny w borot’bi za wiru i derżawu, Kyjiw 2001, s. 457-458.
4 Stan posiadania Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego pozwala uplasować go na trzecim miejscu wśród największych ukraińskich konfesji po Ukraińskim Kościele Prawosławnym w jedności kanonicznej z Patriarchatem Moskiewskim (11,5 tys. organizacji religijnych), Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Kijowskiego (4,1 tys.), natomiast choćby przed federacją wspólnot baptystycznych (2,5 tys.), federacją wspólnot zieloświątkowych (1,6 tys.), Ukraińskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym (1,2 tys.) czy Kościołem Rzymskokatolickim na Ukrainie (0,9 tys.).
5 Postanowa Soboru Hreko-Katołyćkoji Cerkwy pro wyznannia neisnujuczym tak zwanyj Lwiwśkyj sobor 1946 roku i poczatok łehalizacjii UHKC, w: Wołodomyr Serhijczuk , op.cit. s. 462-463.
6 Sewastian Dmytruch, Żyttia jak podwyh dla Chrysta:Curriculum Vitae monacha-redemptorysta misceblustytela i prawlaczoho archijereja Hałyćkoji mytropolji Wołodymyra Sterniuka, Lwiw 2007, s. 81-83.
7 Na Ukrainie, przede wszystkim ze względów ideologicznych, aby nie podburzać separatyzmu rusińskiego, Kościół greckokatolicki na Zakarpaciu nie nosi stosowanej przez Stolicę Apostolską oficjalnej nazwy „Rusiński Kościół Greckokatolicki” a jedynie „Mukaczewska Diecezja Grekokatolicka”. Wspomniana jednostka administracji kościelnej obejmuje wyłącznie obwód zakarpacki, podlega bezpośrednio Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, a na jej czele stoi od 2002 r. administrator apostolski Milan Szaszik. Jej odrębność związana jest z faktem, że Kościół greckokatolicki na Zakarpaciu swoje początki wywodzi od unii użhorodzkiej z 1646 r., mukaczewskiej z 1664 r. i marmaroskiej z 1713 r., nie zaś od unii brzeskiej, jak ma to miejsce w przypadku wspólnoty greckokatolickiej z Galicji.
8 http://www.saintjosaphat.org.ua.
9 http://www.community.org.ua.
10 Szerzej na ten temat zob.: Ihor Szaban, Ekłeziołohiczni priorytety Studijnoji hrupy kyjiwśkoji cerwy, „Kowczech” 2001, cz. III.
11 http://www.risu.org.ua.
12 Szerzej na ten temat zob.: Tomasz Szyszlak, Trony i ołtarze. Polityka i religia na Ukrainie, WIĘŹ 2007 nr 7.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 następna strona

Polacy - Ukraińcy

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?