Czytelnia
Rafał Boguszewski
Polak – na zawsze katolik?
Polska religijność w latach 1989-2008 na podstawie badań CBOS
Wraz z rozpoczęciem przemian ustrojowych i z rozwojem gospodarki wolnorynkowej w Polsce zaczęły narastać obawy o stan religijności Polaków oraz o przyszłość katolicyzmu w naszym kraju . W ostatnich latach nasiliły się one jeszcze bardziej w związku z integracją Polski z Unią Europejską. Jak jednak pokazują badania (realizowane między innymi przez Centrum Badania Opinii Społecznej), pomimo wielu przeobrażeń, jakie zaszły po 1989 roku, obraz Polaka-katolika nie pozostaje obecnie, zgodnie ze skrajnymi scenariuszami, jedynie konstruktem historycznym. Wiara katolicka w dalszym ciągu stanowi ważny element autoidentyfikacji Polaków, a w efekcie konstytutywny element narodowej tożsamości obywateli. Niezmiennie od wielu lat około 95% polskiego społeczeństwa uznaje się za katolików. Inne identyfikacje wyznaniowe wyrażane są jedynie sporadycznie. Znikomy jest również odsetek tych, którzy nie czują się związani z żadnym wyznaniem .
Nie tylko jednak rodzaj wyznania jest charakterystycznym elementem tożsamości Polaków, ale również związane z nim zaangażowanie religijne. Religijność, jak się okazuje, jest jedną z naczelnych cech społecznie przypisywanych typowemu Polakowi – przeświadczenie takie wyraża aż 89% ankietowanych. Typowemu Europejczykowi zaś cechę tę przypisuje jedynie co czwarty dorosły Polak (25%). Przekonanie o religijności jako typowej cesze Polaków jest trwałe – od 1992 roku utrzymuje się na niemal identycznym poziomie .
RYS. 1. OPINIE O TYPOWYM POLAKU I TYPOWYM EUROPEJCZYKU
O sile polskiej religijności i jej stosunkowo trwałym umocowaniu w polskim społeczeństwie mogą świadczyć również opinie Polaków o skutkach akcesji naszego kraju do struktur Unii Europejskiej. Wbrew pesymistycznym scenariuszom, od początku integracji utrzymuje się w społeczeństwie opinia, że członkostwo w UE nie doprowadziło do znaczących zmian w dziedzinach konstytutywnych dla polskiej tożsamości narodowej – w tym religijności. Trzy czwarte badanych (74%) uważa, że integracja nie miała wpływu na religijność Polaków. Należy jednak zauważyć, że – choć tylko nieznacznie – z roku na rok przybywa osób dostrzegających symptomy osłabiania się polskiej religijności .
RYS. 2. CZY, PANA(I) ZDANIEM, W WYNIKU PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO UE RELIGIJNOŚĆ POLAKÓW RACZEJ ZWIĘKSZYŁA SIĘ, RACZEJ ZMNIEJSZYŁA SIĘ CZY TEŻ INTEGRACJA NIE MIAŁA NA NIĄ WPŁYWU?
Wiara i praktyki religijne
Powszechność polskiej religijności funkcjonująca w świadomości społecznej znajduje również odzwierciedlenie w autodeklaracjach wiary i uczestnictwa w praktykach religijnych.
Trwałą cechą Polaków, utrzymującą się przez ostatnie dwadzieścia lat na − w zasadzie − niezmienionym poziomie, jest powszechnie deklarowana wiara w Boga. Niemal wszyscy badani określają się jako wierzący, z czego mniej więcej co dziesiąty ocenia swoją wiarę jako głęboką. Odsetek osób niewierzących od końca lat osiemdziesiątych również pozostaje na mniej więcej stałym, znikomym poziomie .
