Czytelnia

Porównanie z Kolumbią Brytyjską pozwala na jeszcze jeden wniosek. Wysoki współczynnik identyfikacji z religią i jednoczesny wysoki współczynnik porzucenia praktyk w Quebecu pokazuje, iż społeczeństwo nie utraciło kulturowego związku z religią i Kościołem, porzucając jednocześnie praktyki. Inaczej jest w Kolumbii Brytyjskiej, gdzie procentowo jest mniej identyfikujących się z religią, ale ci którzy wierzą, częściej praktykują.

Drugi wymierny czynnik to liczba powołań do kapłaństwa i życia zakonnego. W roku 1966 w całej prowincji Quebec było 13.609 kapłanów i zakonników oraz 34.571 zakonnic. W roku 1999 było już tylko ok. 3.300 kapłanów diecezjalnych, obecnie jest ich jedynie 2.790. W roku 1999 jedynie 13% kapłanów miało mniej niż 50 lat. Obecnie przewiduje się, iż w najbliższych 2-3 latach około 80% aktywnych jeszcze kapłanów odejdzie na emeryturę. Kto ich zastąpi? U początku lat sześćdziesiątych seminarium w Montrealu miało 280 kleryków, w mieście Quebec było ich ok. 250, a w pozostałych sześciu – od 35 do 50. Obecnie na 25 diecezji istniejących w całej prowincji istnieją tylko trzy seminaria, w których uczy się mniej niż 100 kleryków. Podobna sytuacja jest zresztą w całej Kanadzie. Jeśli wziąć pod uwagę, iż w całym Kościele kanadyjskim jest ok. 140 biskupów diecezjalnych, pomocniczych i emerytów, to z prostej arytmetyki wynika, iż w roku 2002 w Kanadzie więcej było biskupów niż wszystkich seminarzystów...⁷.

Zaryzykować przyszłość

W 1989 roku biskupi prowincji Quebec podjęli decyzję o przeprowadzeniu szerokich badań nad aktualną sytuacją Kościoła i jego przyszłością. Wyniki badań powierzonych Instytutowi Pastoralnemu w Montrealu zostały opublikowane pod znamiennym tytułem Risquer l’avenir (Zaryzykować przyszłość)⁸. Pierwszą część dokumentu stanowi bilans zmian, jakie dokonały się w we wspólnotach parafialnych na płaszczyźnie praktyk religijnych. Druga część zawiera krytyczną analizę aktualnej sytuacji w perspektywie socjologicznej oraz eklezjologicznej, rozpatrując ją przede wszystkim w kontekście różnych modeli Kościoła. Ostateczna konkluzja wskazuje, iż model parafii, który został wypracowany na II Soborze Watykańskim, nie odpowiada już niestety aktualnym wyzwaniom. Trzecia, najbardziej kontrowersyjna część dokumentu zawiera konkretne propozycje pastoralne.

Dokument proponuje porzucenie niektórych metod pastoralnych, które są dziedzictwem historycznym chrześcijaństwa, a zupełnie nie odpowiadają współczesnym uwarunkowaniom. Do takich metod należy – według autorów dokumentu – religijna edukacja dzieci. Jak przypomina Gregory Baum, za ideą edukacji religijnej dzieci kryje się przekonanie, że dziecko, które zostaje wychowane na praktykującego katolika i poddane katechizacji, pozostanie zawsze aktywnym członkiem Kościoła⁹. Raport wskazuje jednak, iż myślenie takie jest absolutnie życzeniowe, gdyż na jego potwierdzenie nie istnieje żaden empiryczny dowód. Nakład sił i środków na edukację dzieci jest niewspółmiernie wysoki wobec osiąganych skutków pastoralnych. Kościół powinien więc skupić się na edukacji dorosłych poprzez kontakt ze słowem Bożym, intelektualne pogłębianie wiary, tak by była ona budowana na osobistej decyzji i przekonaniu. Druga dość radykalna propozycja dotyczyła sakramentalnej praktyki Kościoła. Sugerowano bowiem, by zweryfikować udzielanie sakramentów tzw. katolikom kulturowym, którzy nie mają żywego związku z Kościołem, co miało prowadzić do duszpasterstwa bardziej selektywnego. Trzecia propozycja wskazywała na konieczność konstrukcji nowej struktury wspólnoty Kościoła. Wielkie parafie, jako niezdolne do budowania więzi, miały zostać zastąpione bądź przynajmniej uzupełnione alternatywnymi strukturami, zwłaszcza poprzez tworzenie wspólnot podstawowych. Raport wezwał do dalszego wyzbywania się budynków świątyń jako drogich w utrzymaniu, niepraktycznych i de facto niepotrzebnych w obecnej sytuacji.