Czytelnia

ks. Henryk Seweryniak

Koło czy prosta?
Reinkarnacja a chrześcijaństwo

Kiedy myślą obejmujemy kres swojego życia, nasze „odejście z tego świata”, bardziej lub mniej wyraźnie wyłania się przed nami pytanie: czego ten koniec jest początkiem? Jeszcze do niedawna w zachodnim kręgu kulturowym do pomyślenia były właściwie tylko dwie odpowiedzi – ów koniec był początkiem albo wiecznego życia, albo nicości. Dzisiaj, wraz z procesem zmieniania się religijnej geografii świata, globalizacji i migracji idei religijnych, do tych dwóch odpowiedzi doszła przynajmniej jeszcze jedna: reinkarnacja, według której nasze „odejście z tego świata” jest powrotem do tego świata. Oczywiście, w zachodnich nurtach reinkarnacjonizmu, obok pewnych elementów klasycznej doktryny hinduistycznej czy buddyjskiej, znajdziemy niemało synkretyzmu New Age, odpryskowych form ekologizmu, „świata przedstawionego” powieści czy filmów, świadomej działalności antyewangelizacyjnej i zwykłej mody na egzotykę. Jakkolwiek by było, w dzisiejszym świecie styku z wielkimi religiami Dalekiego Wschodu i mieszania się kultur nie sposób nie postawić pytania, czym jest reinkarnacja w swych najbardziej klasycznych formach, czy możliwy jest międzyreligijny dialog w tej sprawie i jak ma się wiara w reinkarnację do wiary chrześcijan w zmartwychwstanie. Szczególnie to ostatnie pytanie nabiera ogromnej wagi, a to dlatego, że – jak informują statystyki religijne – coraz większa liczba ludzi, którzy przyznają się do wiary w Chrystusa, przyznaje się również do wiary w reinkarnację.

Reinkarnacja w hinduizmie i buddyzmie

Reinkarnacja (transmigracja, metempsychoza, palingeneza) to doktryna, według której element duchowy w człowieku, po śmierci ciała, na drodze ku ostatecznemu spełnieniu wciela się w inne ciało: roślinne, zwierzęce lub ludzkie. Nawet używając tego bardzo sumarycznego określenia, trzeba być jednak ostrożnym i mieć świadomość poruszania się po ruchomych piaskach uogólnień. Rozmaite nurty zarówno hinduizmu, jak i buddyzmu dają różne odpowiedzi na pytania: Czym jest kres wcieleń? Co się odradza? W czym dokonują się powtórne narodziny? O ile w grupie pojęć: „metempsychoza”, „wędrówka dusz” – zakłada się wyraźnie oddzieloną od ciała duszę, to w grupie pojęć: „powtórne narodziny” (sans. punardźanmar), „palingeneza”, „reinkarnacja” – sprawa ta jest bardziej nieokreślona.

W hinduizmie istotę ludzką pojmuje się jako mikrokosmos ściśle powiązany z nieskończonym, cyklicznym makrokosmosem. Realnie istnieje nie świat zewnętrzny, ale wewnętrzny, duchowy: Bóg (Brahman) i dusza (atman), przy czym „atman jest Brahmanem”. Człowiek musi odkryć tę jedność, wyzbywając się iluzji wielości przez spełnianie prawa dharmy (prawo), które spowija makrokosmos i mikrokosmos. Reinkarnacja jest zatem jednym z elementów dharmy. W ciągu życia istota ludzka zbiera coraz więcej dobrego lub złego karmana i jego ciężar wnosi w kolejne egzystencje, wyższe lub niższe. Koło narodzin, śmierci i ponownych narodzin (samsara) zostaje zatrzymane, gdy człowiek przez oświecenie (samadhi) wyrywa się z ułudy, że świat zewnętrzny – świat przyczyn i skutków jest rzeczywistością; gdy przestaje przywiązywać się do owoców swych czynów.