Czytelnia

W niespełna 10 lat później, bo w roku 1992 ukazał się Katechizm Kościoła katolickiego, w którym znalazło się nowe sformułowanie przykazań kościelnych. Przykazania nie tylko zmieniły swoje miejsca, ale – przynajmniej niektóre - otrzymały też nową wykładnię. I tak nasze dotychczasowe przykazanie drugie stało się przykazaniem pierwszym zachowując dokładnie swoją treść: W niedziele i święta we Mszy świętej nabożnie uczestniczyć. Przykazanie pierwsze zaś stało się przykazaniem czwartym, i choć nie zmieniło swej treści (Ustanowione przez Kościół dni święte święcić), to dołączono do niego wyjaśnienie: Czwarte przykazanie (...) uzupełnia obowiązek Mszy świętej niedzielnej przez udział w głównych uroczystościach liturgicznych, upamiętniających misteria naszego Pana, Najświętszej Maryi Panny i świętych (KKK 2042). Jak widać, przykazanie to wzmocniło jedynie obowiązek udziału we Mszy świętej, ani słowem nie wspominając o jakiejkolwiek innej formie świętowania czy też obowiązku powstrzymywania się od pracy, o którym wyraźnie mówił Kodeks.

To ewidentne niedopatrzenie zostało jednak szybko poprawione. W roku 1998 opublikowano bowiem „Corrigenda”, czyli „Poprawki naniesione przez Kongregację Nauki Wiary”. Otóż dotychczasowe pierwsze i czwarte przykazanie zostały połączone w jedno i jako pierwsze z pięciu otrzymało w tłumaczeniu polskim następującą treść: W niedziele i inne nakazane dni świąteczne wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac służebnych. Nowa wersja tego punktu Katechizmu w wyjaśnieniu dodaje, iż należy także uwolnić się od tych wszystkich prac i spraw, które ze swej natury przeszkadzają święcić te dni (KKK 2042).

Nowe przykazania kościelne zaopatrzone zostały w przypis, w którym czytamy: Konferencje Episkopatu mogą wprowadzić inne przykazania kościelne na swoim terytorium. Zanim tak jednak się stało, II Polski Synod Plenarny zaleca ich uczenie w tej postaci, w jakiej zostały sformułowane w Katechizmie Kościoła katolickiego. W tym miejscu przypomnieć należy, iż UCHWAŁY Synodu, po uprzednim zatwierdzeniu przez Stolicę Świętą, weszły w życie w Środę Popielcową, dnia 28 lutego 2001 r.

Jak wiadomo, katechizmowa formuła przykazań była dość powszechnie krytykowana jako trudna do pamięciowego opanowania. Szybko więc pojawiły się głosy postulujące takie sformułowanie przykazań, aby ułatwiało ono uczenie się ich na pamięć. Nowe sformułowanie przykazań, po uprzednim zatwierdzeniu przez Kongregację Nauki Wiary, zostało ogłoszone jako obowiązujące od I Niedzieli Adwentu roku 2003 listem biskupów polskich z dnia 21 października tegoż roku. Interesujące nas przykazanie pierwsze zostało sformułowanie – jak pozostałe – w bardziej mnemotechnicznej formie bezokolicznikowej, która nawiązywała do dawnych przykazań, zaś sformułowanie „prace służebne” zostało zastąpione określeniem „prace niekonieczne”. Tym sposobem pierwszy przykazanie kościelne obowiązujące w Polsce brzmi obecnie: W niedzielę i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych.

Służebne, czyli wyciskające pot z czoła

Analiza przytoczonych wypowiedzi Kościoła dotyczących interesującego nas przykazania kościelnego, a pośrednio też przykazania Bożego, którego jest przecież swoistym rozwinięciem, jest zaskakująca. Otóż w żadnym z cytowanych sformułowań nie znajdujemy ani słowa o niedzielnym handlu. Przykazanie kościelne – w zależności od sformułowania – mówi o powstrzymywaniu się od prac służebnych czy też niekoniecznych. Ani list pasterski ogłaszający nowe sformułowanie przykazań kościelnych ani też dołączona do nich wykładania w żaden sposób nie precyzują, co oznacza rzeczona niekonieczność, czy też jak należy rozumieć służebny charakter prac. Nigdzie też nie znajdujemy katalogu czy choćby przykładu czynności zakazanych w niedzielę.