Czytelnia

Tabela 1. Kim są Europejczycy?

Już w 1990 roku widoczne jest znaczne zróżnicowanie Europejczyków ze względu na religijność. Niskim poziomem wyróżniają się Europejczycy w dwóch krajach – w Niemczech Wschodnich i Czechach – w których tylko około jednej trzeciej mieszkańców określa się jako osoby religijne. Również jedynie w dwóch krajach – Niemczech Wschodnich i Francji – znaczący odsetek mieszkańców (ponad 10%) określa się w opozycji do religii, jako ateiści. W największym stopniu religijni są mieszkańcy Polski, Włoch, Irlandii, Austrii, Słowacji i Hiszpanii, gdzie około dwóch trzecich (lub więcej) mieszkańców określało się jako osoby religijne. Interesujące jest to, że są to bez wyjątku kraje katolickie. W pozostałych krajach około połowy mieszkańców określa się jako religijne.

Co zmieniło się dziewięć lat później? Ogólnie biorąc, zmieniło się niewiele, w jednych krajach odsetek osób religijnych nieco wzrósł, w innych nieco zmalał, z trzema wyjątkami. Znacząco zmalał poziom religijności w Wielkiej Brytanii (o 15 punktów procentowych) i Hiszpanii (o 7 punktów), a znacząco wzrósł na Słowacji (o 8 punktów procentowych). Istotny wzrost nastąpił także w Niemczech Zachodnich, w Austrii oraz na Węgrzech. Najmniej religijni byli w 1999 roku – podobnie jak dziewięć lat wcześniej – mieszkańcy Niemiec Wschodnich oraz Czech, ale dystans między nimi wzrósł. O ile Niemcy Wschodnie stały się po upływie dziewięciu lat jeszcze mniej religijne, o tyle w Czechach nastąpił niewielki wzrost.

Zwraca uwagę, że w 1999 roku prawie wszystkie (uwzględnione w tabeli) kraje postkomunistyczne (z wyjątkiem Niemiec Wschodnich i Czech) są krajami religijnymi: wyraźna większość (58% i więcej) mieszkańców w tych krajach to osoby religijne. Zaskakiwać może wysoki odsetek osób religijnych w Rosji i na Ukrainie. Pozwala to sformułować ogólniejszy wniosek. System komunistyczny sam w sobie nie okazał się skuteczny w niszczeniu religijnej tożsamości. W Rosji i na Ukrainie, także w Rumunii i na Słowacji, tożsamości religijne albo przetrwały, albo po upadku reżimów komunistycznych błyskawicznie się odbudowały. Z kolei w Niemczech Wschodnich – kraju na początku lat pięćdziesiątych religijnym – komunizm okazał się skuteczny w wyrugowaniu tożsamości religijnych.