Czytelnia

12 czerwca 1945 r., czyli w dniu wypadków w Rzeszowie wychodząca w tym mieście gazeta codzienna opublikowała ogłoszenie o poszukiwaniu chłopca lat 13, średniego wzrostu, oczy niebieskie, twarz okrągła, włosy ciemno-blond. Podobne ogłoszenia o poszukiwaniach dzieci zamieszczał „Kurier Codzienny”. Także w wychodzącym w Kielcach i Radomiu „Dzienniku Powszechnym” ukazywały się tego typu „ogłoszenia drobne”. Zamordowana została Bronisława Mendoń. Henryk Błaszczyk przez dwa dni nie pojawił się w domu. Dzieci masowo ginęły w wyniku zabaw z bronią i niewypałami. Wspomnienia kobiet z tego czasu pokazują ich paniczny strach wywoływany odgłosem detonacji⁴⁵. Powojenną psychozę potęgowała wysoka śmiertelność dzieci, spowodowana głodem i chorobami zakaźnymi. Śmiertelność niemowląt dla całego kraju szacowano na 20-25%, w rodzinach „repatriantów” na 40-50%⁴⁶. W województwie kieleckim w 1945 r. miała wynosić nawet 90%⁴⁷.

Przypomnijmy, że oskarżenia o mord rytualny w historii pojawiały się często po zarazach, których ofiarami najszybciej stawały się dzieci. A zatem, może chodziło nie tylko o zakorzenioną nienawiść i strach przed Żydami, ale także redukcję napięcia wynikającego z obawy przed zaginięciem, śmiercią dziecka, ewentualnie redukcją winy kobiet, których dzieci zmarły. Eliminując Żydów „morderców naszych dzieci”, chciano odsunąć zagrożenie realnie istniejące. Idąc tropem analiz Brunona Bettelheima można widzieć w micie eksternalizację pierwotnego lęku matki przed utratą dziecka⁴⁸. Mit mordu rytualnego mógł być archetypową projekcją nieświadomości, wyrazem kobiecych lęków nie tylko zresztą o dzieci, ale także po prostu o przyszłość własną i rodziny. Wcześniej zasugerowałem, że w powojennych pogromach unaoczniły się także pierwotne, macierzyńskie instynkty obrony własnego potomstwa. Otóż jeden ze świadków pogromu w Kielcach, Mojżesz Cukier, zapamiętał, że z tłumu padały okrzyki: Żydzi zamordowali 14 naszych dzieci, trzeba, aby zebrali się wszystkie matki i ojcowie i pozabijali wszystkich Żydów⁴⁹. Także w zeznaniach Biskupskiej jest fragment mówiący o „solidarności matek”, które powinny stanąć w obronie dzieci. Sąsiadka Biskupskiej Muchowa powiedziała jej, byśmy szły do domu, bo jestem nerwowa i jeszcze ja i ona wpadniemy w nieszczęście. Ja nie posłuchałam jej — zeznawała dalej Biskupska — a poszłam z jakimiś nieznanymi mi kobietami, które na słowa Muchowej powiedziały, że ona nie jest matką, kiedy tak mówi, że takich kobiet jak my jest mało, że powinniśmy dzieci odszukać⁵⁰.

Kobiety mogły się bać tym bardziej, że rzeczywiście dochodziło do porwań dzieci, np. przez zdemoralizowanych żołnierzy radzieckich. W okolicach Poznania w listopadzie 1945 r. grasował „mężczyzna w mundurze żołnierza rosyjskiego”, który zgwałcił prawdopodobnie dwie dziewczynki⁵¹. W październiku 1945 r. dwunastu żołnierzy radzieckich porwało w Przeworsku 2 dziewczynki, z którymi uciekli do Przemyśla. Dziewczynek nie odnaleziono⁵². Szerokim echem odbiły się w kraju morderstwa: w grudniu 1945 r. studentki w Łodzi i miesiąc później uczennicy w Poznaniu.