Czytelnia

Nie mam zamiaru oceniać przedstawionej tu chrystologii rodem z Azji. Pragnę jedynie wskazać, że istota sporu wokół II rozdziału „Dominus Iesus”, w odniesieniu do poglądów „podejrzanych” teologów, nie polega na ich uleganiu relatywizmowi, pokusie odrzucenia tajemnicy Wcielenia czy doketystycznym lub ariańskim resentymentom. Zresztą, ostatnio sama Kongregacja Nauki Wiary wypowiedziała się na temat ortodoksyjności poglądów ks. Jacquesa Dupuis, wyrażonych w jego fundamentalnym dziele „W kierunku chrześcijańskiej teologii pluralizmu religijnego” (przywoływano je w niniejszym artykule). Nie trzeba dodawać, z jakim napięciem teologowie Azji czekali na ostateczny werdykt kongregacji. Opublikowana 24 lutego br. notyfikacja na ten temat nie stwierdza, że książka zawiera błędy doktrynalne, a jedynie niejasności i niejednoznaczności, które mogą prowadzić czytelnika do błędnych opinii¹³, i jako taka może być dalej wydawana (z dołączoną notyfikacją).

Dla pełni obrazu warto mieć na uwadze, że teologia azjatycka¹⁴ dopiero od niedawna znajduje się na drodze tworzenia swojej własnej tożsamości teologicznej – drodze ku swojej rodzimej teologii, wyrastającej z azjatyckiego doświadczenia wiary i azjatyckich korzeni oraz pozbywającej się balastu szaty teologii europejskiej. Jan Paweł II w adhortacji „Ecclesia in Asia” (po Synodzie Biskupów dla Azji, kwiecień/maj 1998 r.) napisał: W opinii Ojców synodalnych trudność [głoszenia Jezusa] zawiera się w fakcie, iż Jezus jest często postrzegany jako obcy dla Azji. Jest paradoksem, że większość Azjatów ma tendencję do uważania Jezusa – urodzonego na azjatyckiej ziemi – bardziej za postać Zachodu niż Azji (nr 20). To m.in. dlatego azjatyccy biskupi w 1970 r. – na pierwszym spotkaniu Federacji Konferencji Biskupów Azji (FABC) w Manili – podjęli historyczną decyzję, że należy rozwijać rodzimą [azjatycką] teologię i czynić, co w naszej mocy, aby życie i przesłanie Ewangelii mogło być jeszcze głębiej wcielane w bogate historyczne kultury Azji¹⁵. Ks. Jacob Theckanath w referacie pt. „Azjatyckie oblicze Jezusa”, wygłoszonym podczas ostatniego, VII zgromadzenia plenarnego grupy roboczej FABC, podkreślił, że Kościoły Azji winny realizować to zadanie z odwagą podobną do tej, jaką miały wczesne Kościoły, twórczo podejmujące zadanie (...) przedstawiania obrazu Jezusa Chrystusa zakorzenionego w ich własnych kulturach¹⁶. To odwołanie się do wczesnego Kościoła jest tu bardzo znaczące. Ma uprzytomnić, że proces krystalizowania się teologii azjatyckiej przypomina gigantyczne dzieło Kościoła starożytnego dokonującego transformacji wiary z kontekstu judaistycznego do kontekstu hellenistyczno-rzymskiego. Na tej drodze nie obyło się bez błędów, sporów i napięć. Można by retorycznie zapytać: który z Ojców Kościoła nie otarł się o jakiś błąd, nie zbliżył się do jakiegoś nieortodoksyjnego poglądu? Na nieznanych terenach trudno nie zgubić drogi, niemniej dla wiary – jak ukazali to Ojcowie Kościoła – nie jest wyjściem cofanie się przed trudnościami.

Kościół Azji przeżywa dziś swój „wczesny okres”, czasy tworzenia autentycznie a z j a t y c k i e j teologii. Wcześniej zdany był na łaskę i niełaskę teologii europejskiej, wyrastającej z zupełnie innej gleby historyczno-kulturowej, z innej wrażliwości i innych doświadczeń. Bez odwagi “nowych Ojców” Azji nie da się stworzyć teologii z gruntu azjatyckiej. Kościoły tego kontynentu na nowej drodze nie mają gotowych odpowiedzi, nierzadko poszukują ich po omacku. Dokument końcowy VII zgromadzenia FABC wzywa do cierpliwości, szczególnie w obliczu proponowanych przez azjatyckich teologów rozwiązań. Ks. John Locke, jezuita i sekretarz FABC, w tym kontekście nalegał na biskupów, aby wspierali teologów, nawet jeśli ocierają się o błędy lub je popełniają. Teologia azjatycka – mówił – jest jak dziecko, które musi się nauczyć chodzić. Potrzebujemy wsparcia naszych biskupów i wspólnot¹⁷.