Czytelnia
Zginąć pod własnym sztandarem, Z Wasylem Hałasą „Orłanem” rozmawiają Iza Chruślińska i Piotr Tyma, WIĘŻ 2002 nr 4.
– Co zadecydowało o tym, że pomimo zastosowania przez Sowietów represji na ogromną skalę, wasza walka trwała tak długo?
– Podstawą naszego oporu było poparcie ludności. Podam tylko jeden przykład. W 1952 roku odbywałem naradę z szefami rejonów Kowel, Łuck i Równe. Łącznicy przyprowadzali ich i odprowadzali pojedynczo, gdyż w każdej chwili musieliśmy brać pod uwagę możliwość aresztowania. Po odejściu ostatniego gospodarz, w którego domu półtora metra pod ziemią była kryjówka, przychodzi do mnie i mówi: – Złapano „Antona”. KGB starało się wtedy łapać partyzantów żywcem i wszelkimi metodami wydobywać z nich informacje. Dodam tylko, że to „Anton” przyprowadził mnie i rejonowych prowidnyków do tej kryjówki. Pytam więc gospodarza: – Ile stąd do lasu? – 12 kilometrów. – Można przejść niepostrzeżenie? – Nie. I rzeczywiście, w zimie, na otwartej przestrzeni, nie miałbym żadnych szans. Co robić? Chłop po namyśle mówi: – Jak przyjdą, zginiemy wszyscy. Trzeba wierzyć, że „Anton” nie wyda. W końcu zdecydował, że zostaniemy u niego do wieczora. Ten człowiek miał czwórkę małych dzieci. Proszę sobie wyobrazić, jak mocno musiał wierzyć w sens naszej walki! Takich przykładów było więcej. Ci ludzie, którzy po przeprowadzeniu kolektywizacji często nawet nie byli w stanie nas nakarmić, nie odmawiali nam pomocy, choć wiedzieli, czym ta pomoc groziła. Tak było jeszcze w latach pięćdziesiątych. Współczesnym pokoleniom nieraz trudno to zrozumieć.
Wasyl Hałasa, ps. „Orłan” – ur. w 1920 r. we wsi Białokrynica w powiecie Podhajce. Od 1937 r. w konspiracyjnej OUN. W maju 1939 r. aresztowany przez władze polskie, zwolniony z więzienia 17 września. W grudniu 1939 r. ponownie aresztowany, tym razem przez NKWD, zwolniony w maju 1940 r. W tym roku bolszewicy aresztowali jego matkę, którą w 1941 r. wywieźli na Syberię, gdzie zmarła. Od grudnia 1940 roku działa w konspiracji, wykonując m.in. funkcję okręgowego prowidnyka OUN w powiecie Czortków. W latach 1943-1947 w strukturach OUN, działających na obecnych terenach Polski. Do 1945 r. pełnił funkcje szefa Okręgu Przemyskiego OUN. Od 1945 do 1947 zastępca szefa OUN na Kraj Zakerzoński. W latach 1947-1953 szef OUN Okręgu Północno-Zachodniego, wykonywał również funkcję dowódcy UPA-Pólnoc, kierując walką podziemia na terenie obwodów: wołyńskiego, rówieńskiego oraz żytomierskiego i kijowskiego. W UPA dosłużył się stopnia pułkownika. Od lata 1950 r. członek Centralnego Kierownictwa OUN. Aresztowany 11 lipca 1953 r. w okolicach Krzemieńca przez specjalną grupę sowieckiego ministerstwa bezpieczeństwa (MGB), więziony w więzieniu MGB w Kijowie do 1960 roku. Mieszka w Kijowie.
1 W 1654 r. w Perejasławiu kozacy i chłopi ukraińscy wypowiedzieli posłuszeństwo królowi polskiemu, oddając się w opiekę carowi Rosji.
2 Krajowy Prowidnyk OUN na Kraj Zakerzoński, czyli zamieszkane przez Ukraińców ziemie powojennej Polski („za linią Curzona”).
3 „Wolność i Niezawisłość”, w latach 1945-1953 główne ugrupowanie polskiego podziemia antykomunistycznego, podległe władzom RP na uchodźstwie.
4 Parodia hasła OUN: „Zdobudesz ukraińśku derżawu, abo zahynesz u borot'bi za neji” (Zdobędziesz ukraińskie państwo albo zginiesz w walce o nie).
5 „Stiah” zginął w swoim bunkrze podczas obławy 17 września 1947.
