Czytelnia

Polacy - Żydzi

Andrzej Friszke

Andrzej Friszke, Ziemia Święta leży w Izraelu, WIĘŹ 2000 nr 8.

Aktywność tych ludzi oraz ich współpracowników zaczęła przynosić rezultaty niezwykłe. Jeszcze przed pierwszą wojną światową przybyło do Palestyny kilkadziesiąt tysięcy imigrantów, głównie z Rosji. Na przedmieściach Jaffy założyli oni miasto Tel Awiw, tworzyli także inne żydowskie skupiska w Palestynie. W 1917 r. udało się doprowadzić do wydania przez rząd brytyjski - sprawujący mandat nad Palestyną — deklaracji o ustanowieniu w niej „narodowej siedziby dla ludu żydowskiego”. Z różnych krajów Europy, w tym z Polski, przybywały do Palestyny grupy Żydów, by tworzyć struktury nowej społeczności. Były one radykalnym zaprzeczeniem dotychczasowej tradycyjnej społeczności żydowskiej. Odrzucono mentalność i strukturę sztetli, język jidisz, zwyczajowe ubiory i typowe zajęcia. Żydowskie osady w Palestynie były świeckie, religijne zachowania i przepisy miały zdecydowanie wtórne znaczenie /a nieraz były wprost odrzucane/, dominowały stroje europejskie. Głównym zajęciem osadników była uprawa roli, czego europejscy Żydzi na ogół się nie imali. Dbano o szkolenie wojskowe, co także było raczej obce Żydom żyjącym w Europie. Dopełnienie przewrotu obyczajowego i kulturowego stanowiło odrzucenie języka jidisz, którym większość Żydów europejskich posługiwała się od średniowiecza, na rzecz hebrajskiego, świętego języka ksiąg, teraz przystosowanego do potrzeb życia codziennego. Niezwykłą formą życia wielu żydowskich osadników były kibuce, jakby spełnienie marzeń utopijnych socjalistów o stworzeniu niewielkich kolektywnych społeczności rządzących się wedle zasad równości, wolności, solidarności, podziału pracy. Kibuce były widocznym świadectwem roli, jaką w powstawaniu Izraela odegrały idee socjalistyczne. Położone w otoczeniu arabskich wsi kibuce były jednak również formą zapewnienia bezpieczeństwa osadników. Pod koniec okresu międzywojennego w Palestynie żyło już ponad pół miliona Żydów.

Utworzenie siedziby narodowej w Palestynie było tą z żydowskich „utopii” owego czasu, która miała szansę się spełnić. Inne popularne wśród emancypujących się Żydów „utopie” przynosiły gorzkie rozczarowania. Jedną z takich „utopii”, która miała rozwiązać żydowskie problemy był komunizm, obiecujący społeczeństwo bez barier klasowych i narodowościowych. Popularny wśród części Żydów próbujących odrzucić krępujące więzy tradycji, przyniósł im w konsekwencji dramatyczne nieszczęścia. Prawica wielu krajów europejskich wykorzystała zbitkę pojęciową „żydokomuny”, aby przy jej pomocy atakować nie tylko autentycznych sympatyków komunizmu, ale wszystkich Żydów. Kiedy również w samej bolszewickiej Rosji przystąpiono do tępienia żydowskich odrębności klęska owej „utopii” była pełna. Utopijna w znacznym stopniu okazała się również droga asymilacji Żydów w nowoczesnych społeczeństwach krajów demokratycznych. Przynosiła ona dobre rezultaty w państwach o ugruntowanych systemach demokratycznych oraz tam, gdzie Żydzi tworzyli nikły procent społeczeństwa. W krajach środkowo-wschodniej Europy, także w Polsce, asymilacja była drogą dostępną dla nielicznych, a i tak budziła coraz silniejsze odruchy wrogości. Katastrofą idei asymilacyjnej był zwłaszcza rozwój ruchu nazistowskiego w Niemczech, gdzie — jak się wydawało — asymilatorzy odnosili największe sukcesy, zasilając bogatą reprezentacją różne dziedziny niemieckiej kultury.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 7 następna strona

Polacy - Żydzi

Andrzej Friszke

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?