Czytelnia

Andrzej Friszke

Bronisława Geremka droga do wolnej Polski

Kiedy w nocy z 22 na 23 sierpnia 1980 r. Bronisław Geremek, wraz z Tadeuszem Mazowieckim, przeszedł przez bramę strajkującej Stoczni Gdańskiej, wkroczył do wielkiej polityki. Wspólnie z naczelnym redaktorem WIĘZI przywieźli wówczas apel 64 intelektualistów ze wsparciem dla strajkujących i wezwaniem obu stron konfliktu do porozumienia. Na prośbę o pomoc doradczą dla strajkujących robotników odpowiedzieli „tak”. Od tej pory Bronisław Geremek będzie doradzał Lechowi Wałęsie i „Solidarności” przez dziesięć lat wypełnionych dramatycznymi wydarzeniami, prowadzącymi jednak ostatecznie do wolnej Polski.

Można się zastanawiać, kiedy ta droga się zaczęła i jakie doświadczenia go formowały. Nie napisał niestety wspomnień, nie udzielił biograficznego wywiadu, do ostatniej chwili był czynny. Jego karta politycznej aktywności była cały czas otwarta, nim nagle została zamknięta 13 lipca 2008 roku.

Doświadczenia

Miał zaledwie 7 lat, gdy wybuchła wojna, która na jego dzieciństwie odcisnęła się strasznym brzemieniem. Wraz z rodzicami i bratem trafił do warszawskiego getta i był świadkiem tamtejszego koszmaru. W 1942 roku rodzice zdołali wysłać syna poza mury i ulokować u znajomych matki. Ona sama opuściła dzielnicę śmierci wkrótce potem. Oboje znaleźli opiekę u Stefana Gieremka w Zawichoście nad Wisłą. Tymczasem ojciec i brat także wyszli z getta, ale stali się ofiarami słynnej pułapki — „Hotelu Polskiego”. Ojciec zginął w Auschwitz, brat szczęśliwie przeżył hitlerowski obóz. Gdy wojna się kończyła, Bronek miał 13 lat i za sobą doświadczenia, które będzie niósł przez całe życie.

Sylwetka naukowa Bronisława Geremka wymaga innego autora, biegłego w mediewistyce i jej osiągnięciach. Zauważmy jednak, że nacisk wymagań ideologicznych i cenzuralnych na tę epokę był w PRL dalece mniejszy niż na historiografię epok późniejszych. Geremek wyszedł ze znakomitego seminarium prof. Mariana Małowista, pod którego kierunkiem rozwijało swe zdolności wielu wybitnych badaczy średniowiecza. Dzięki Małowistowi miał szansę, już jako młody magister, odbyć staż we Francji, poznać największe sławy mediewistyki i zawrzeć przyjaźnie, które trwały dziesięciolecia.

Francuska szkoła Annales tworzyła nową metodę badawczą. Koncentrując uwagę na zjawiskach ekonomicznych i społecznych, warunkach życia zwykłych ludzi, obserwowała i opisywała zmiany w kategoriach długiego trwania, kształtowania się cywilizacji, kultury współżycia, wymiany ekonomicznej itd. Prace Geremka, historyka z Warszawy, skoncentrowane na dziejach Francji, a przy tym nowatorskie, w naturalny sposób budziły uznanie i sympatię dla ich twórcy. Zauważmy, że dla jego pozycji politycznej, szczególnie w pierwszym okresie aktywności, pozycja naukowa miała kluczowe znaczenie. Zapewniała mu znaczenie w środowisku intelektualnym w kraju i zagranicą, dzięki czemu jego głos jako obywatela miał większy rezonans.