Czytelnia

Teologicznie patrząc – w Kościele toczy się trojaki proces: narodzin - rozkwitu - zanikania. Te trzy momenty zachodzą stale i równocześnie (ks. Tomasz Węcławski). Który z tych procesów przeważy w danym momencie historycznym – nie da się przewidzieć.

Korzystałem m.in. z następujących książek:
„Katolicyzm polski na przełomie wieków. Mity, rzeczywistość, obawy, nadzieje”, pod red. Józefa Baniaka, Wydział Teologiczny UAM, Poznań 2001,
„Kościół i religijność Polaków 1945-1999”, pod red. ks. Witolda Zdaniewicza SAC i Tadeusza Zembrzuskiego, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, Warszawa 2000,
ks. Janusz Mariański, „Kościół katolicki w społeczeństwie obywatelskim. Refleksje socjologiczne”, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1998,
„Pierwsza dekada niepodległości. Próba socjologicznej syntezy”, pod red. Edmunda Wnuk-Lipińskiego i Marka Ziółkowskiego, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2001,
„Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich”, pod red. Aleksandry Jasińskiej-Kani i Mirosławy Marody, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2002,
ks. Sławomir Zaręba SAC, „Dynamika świadomości religijno-moralnej młodzieży w warunkach przemian ustrojowych w Polsce (1988-1998)”, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, Warszawa 2003,
oraz raportów Centrum Badania Opinii Społecznej, Instytutu Spraw Publicznych i innych źródeł.

¹ Ogromne różnice liczebności poszczególnych wyznań w Polsce sprawiają, że z socjologicznego punktu widzenia trudno porównywać polskich katolików z jakąkolwiek inną grupą wyznaniową. Z tego powodu w ogólnopolskich badaniach nie są stawiane pytania o religie i wyznania niekatolickie.
² Badania te przeprowadzane są zazwyczaj w listopadzie, czyli miesiąc przed Bożym Narodzeniem. Wiadomo zaś, że przy okazji świąt kościelnych liczba osób przystępujących do Komunii rośnie gwałtownie, wskaźnik ten byłby wówczas dużo wyższy. Fascynujące, choć raczej niemożliwe do wykonania, byłoby kiedyś zliczenie katolików korzystających w Wielkim Poście z sakramentu pojednania…
³ Warto podkreślić, że wyniki badań OBOP dotyczące zaufania do Kościoła przynosiły podobny obraz co badania CBOS: spadało ono od poziomu 85% w 1989 roku do 55% w czerwcu 1993, a od tego czasu wzrastało, by szybko osiągnąć stabilny poziom ponad 70%.
⁴ Warto też zwrócić uwagę na publikowane w „Więzi” wyniki ciekawych badań przeprowadzonych wśród młodzieży gdańskiej przez Macieja Dębskiego. Analizuje on tam jakościowe przemiany religijności: zaledwie 18% młodych gdańszczan to ludzie wiary konsekwentnej, 60% cechuje wiara selektywna, a 22% – postawa praktycznie laicka, w której wiara zanika. Dębski podkreśla jednak, że nie można mówić, iż młodzież jest zeświecczona; należy raczej wskazać na przeniesienie akcentu z religijności masowej na indywidualną.
⁵ Pokazuje to publikowany w „Więzi” artykuł Tadeusza Szawiela, oparty o dane z badań europejskich systemów wartości.