Czytelnia

Pod tym względem przekonujących danych dostarczają badania CBOS. Badacze tego ośrodka jednoznacznie stwierdzają, że aktywność obywatelska Polaków wyraźnie rośnie wraz z poziomem zaangażowania w praktyki religijne. Religijność zdecydowanie sprzyja postawom obywatelskim. I tak na przykład poziom udziału w wyborach samorządowych w roku 1998 wynosił: dla osób praktykujących kilka razy w tygodniu – 79%; praktykujących raz w tygodniu – 63%; praktykujących 1-2 razy w miesiącu – 54%; niepraktykujących – 32% (ogólnopolska frekwencja wyborcza wyniosła wówczas 45,5%). Oznacza to, że osoby regularnie praktykujące dwukrotnie częściej niż niepraktykujące brały udział w akcie wyborczym kluczowym dla tworzenia lokalnego społeczeństwa obywatelskiego.

Głębsze zaangażowanie religijne wzmacnia także gotowość działania na rzecz innych. Osoby wierzące i głęboko wierzące o wiele częściej wykazują aktywność obywatelską – w prace jakiejś organizacji, stowarzyszenia, ruchu lub fundacji (pytano o działalność, a nie tylko przynależność!) zaangażowanych jest 52% ludzi praktykujących częściej niż raz w tygodniu, 24% praktykujących raz w tygodniu, 16% praktykujących sporadycznie, 20% niepraktykujących. Wierzący mają też większe poczucie podmiotowości obywatelskiej. Wiara wyraźnie daje im poczucie sensowności świata.

Do tego obrazu trzeba jeszcze dodać wysoce prodemokratyczne nastawienia księży. Ujawniły je badania Instytutu Spraw Publicznych z roku 2002 poświęcone postawom duchowieństwa wobec integracji europejskiej. Badania te dostarczyły też mnóstwo wiedzy o polskich księżach katolickich, nie tylko o ich stosunku do członkostwa Polski w UE. Okazało się, że księża dużo wyżej od polskiej przeciętnej cenią demokrację, także taką jaka jest w Polsce, i akceptują kierunek rozwoju kraju. W większym także stopniu ufają, że sytuacja w Polsce zmierza ku lepszemu.

59% polskich księży zgadza się, że nie wymyślono jeszcze lepszego ustroju niż demokratyczny. Aż dwukrotnie częściej od przeciętnej księża są zadowoleni z demokracji, jaka istnieje w Polsce – 52%; podczas gdy w roku 2002 wśród ogółu społeczeństwa zadowolenie wynosiło 24%, a wśród osób z wyższym wykształceniem – 25%. Na pytanie, czy w ciągu najbliższych 5 lat sytuacja w Polsce się poprawi, pogorszy czy też nie zmieni, aż 36% księży uważało, że się poprawi (15% ogółu, 18% z wyższym wykształceniem).

Zestawiając te wszystkie dane, otrzymujemy zaskakujący (dla wielu) obraz, wedle którego największym sojusznikiem polskiej demokracji jest religijność. Po zapoznaniu się z danymi CBOS nie dziwi wniosek autorki raportu o religijności Polaków, Bogny Wciórki: od powstania III RP religijność Polaków sprzyja czynnemu udziałowi w przemianach demokratycznych zachodzących w kraju. Stwarza więc szansę na rozwój inspirowanego wiarą społeczeństwa obywatelskiego.

Zmieniające się opinie o Kościele

Opinie o działalności Kościoła katolickiego są przejawem społecznego postrzegania roli Kościoła w życiu społecznym, mogą też wywierać wpływ na postawy wobec wiary. Pod tym względem ostatnie lata są w Polsce dość pouczające. Otóż, według regularnych badań CBOS, w grudniu 2001 r. aprobata dla działań Kościoła wynosiła aż 68% (w ostatnich 5 latach wahała się między 58 a 68%), dezaprobata natomiast – 25% (w ostatnich 5 latach: od 24 do 33%). Ważne jednak, że w pierwszych latach wolności było inaczej!