Czytelnia

Andrzej Friszke

Andrzej Friszke, Droga do Okrągłego Stołu, WIĘŹ 2000 nr 4.

Do lata 1988 roku władze PRL nie zgłosiły więc konkretnych propozycji głębszych zmian ustrojowych. Nie podejmowano też rozmów z oficjalnymi przedstawicielami „Solidarności”, poprzestając na kontaktach z pozostającymi poza strukturami władzy i PRON środowiskami katolickimi. Pierwszy merytoryczny kontakt tego rodzaju nawiązał sekretarz KC Józef Czyrek, przybywając 11 lipca 1987 roku na kilkugodzinną dyskusję z przedstawicielami Klubów Inteligencji Katolickiej, wśród których byli doradcy Związku — Andrzej Stelmachowski i Andrzej Wielowieyski.24 Od stycznia 1988 obaj działacze KIK i doradcy „Solidarności” utrzymywali kontakt z Czyrkiem i Cioskiem, ale na propozycje rozmów politycznych z władzami odpowiadali, że nie mogą się one odbywać bez udziału „Solidarności”. W czasie strajków w Krakowie i Gdańsku, 3 maja 1988 roku, Wielowieyski usłyszał od swych rozmówców, że kierownictwo zgadza się na rozmowy z Wałęsą pod warunkiem zakończenia strajku w Stoczni Gdańskiej.25 Jak wynika z dalszego biegu zdarzeń i wygłaszanych enuncjacji, z decyzji tej władze się wycofały, choć może niezupełnie, skoro w lipcu Ciosek roztaczał przed Stelmachowskim wizję powstania partii chrześcijańskiej, która mogłaby otrzymać nawet 40% mandatów oraz rzucił projekt powołania Wałęsy na przewodniczącego Senatu.26

Gorące lato

Impuls dla zasadniczych przemian politycznych dały strajki, które rozpoczęły się 15 sierpnia 1988 roku na Śląsku, a ogarnęły także Szczecin i Gdańsk oraz Stalową Wolę.27 W strajkach rzadko uczestniczyły całe załogi, zwykle niektóre wydziały, część pracowników. Wszędzie jednak kierownictwo sprawowali lokalni działacze „Solidarności”, co — w połączeniu z żądaniami jej legalizacji — wskazywało na żywotność i siłę zdelegalizowanego Związku. Według sondażu przeprowadzonego przez OBOP strajki popierało 53,2% badanych, potępiało 37,6%. Żądania strajkujących za słuszne uznawało 62,4%.28 Władze nie były skłonne do zastosowania siły, ale także do podejmowania rozmów, które — wobec żądania legalizacji „Solidarności” — wymagały zasadniczych rozstrzygnięć politycznych.29

20 sierpnia z inicjatywy grona warszawskich doradców „Solidarności” Andrzej Stelmachowski nawiązał kontakt z członkiem ścisłego kierownictwa PZPR Józefem Czyrkiem i nawiązując do użytego przez Jaruzelskiego na plenum terminu „okrągły stół”, nalegał na podjęcie rozmów, które powinny być prowadzone z udziałem Wałęsy.30

Relacjonując przebieg rozmowy na posiedzeniu Biura Politycznego 21 sierpnia, Czyrek uznał, że jest to inicjatywa mająca aprobatę Kościoła. Ocenił: „jeśli dialog z Wałęsą to zalegalizowanie struktur Solidarności” i proponował rozpatrzenie, „czy i na jakich warunkach iść na dialog”. Zasugerował także by ewentualne rozmowy prowadził gen. Kiszczak. Członkowie Biura Politycznego zastanawiali się nad siłą fali strajkowej, nastrojami społecznymi i szansą powstrzymania narastających zagrożeń. Pesymistyczne wnioski lapidarnie ujął Władysław Baka, sekretarz KC odpowiedzialny za sprawy ekonomiczne: „Rynek nie będzie lepszy, mniej będzie produkcji rynkowej. Prognozy niedobre, ryzyko rozlania się fali strajkowej duże. Rozwiązania siłowe mogą odwlec falę strajkową na kilka miesięcy. Musi dojść do porozumienia narodowego.” Pod koniec posiedzenia Czyrek przedstawił propozycję, by warunkiem podjęcia rozmów było niedopuszczenie do nowych strajków oraz ich wygaszenie w stoczni i porcie szczecińskim. Jaruzelski w podsumowaniu podzielił pogląd, że „jutro sytuacja ulegnie pogorszeniu”. Odrzucił możliwość użycia siły. Podtrzymując warunki rozmów zaproponowane przez Czyrka, sugerował możliwość rozwiązania konfliktu o pluralizm związkowy przez przyjęcie, że w jednym zakładzie działa jeden związek - OPZZ, albo inny, „który wprawdzie nie będzie nasz, ale mamy przecież niemało takich samorządów.”31

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 następna strona

Andrzej Friszke

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?