Czytelnia

W następnych dniach ze strony „Solidarności” wpłynęły dwa pisma będące platformą proponowanych rozmów. W notatce przedłożonej 24 sierpnia przez Stelmachowskiego (a napisanej wspólnie z Geremkiem) wyróżniono trzy grupy spraw: pluralizm związkowy, w tym problem legalizacji „Solidarności”; pluralizm polityczny (stowarzyszenia i kluby); pakt antykryzysowy, obejmujący m. in. wybory do Sejmu, wspólną platformę wyborczą, współdziałanie w zakresie polityki płacowo-cenowej. Sprzeciw Czyrka wzbudził punkt pierwszy.³² Oferta — pisze historyk Jan Skórzyński — była jasna: poparcie dla reformy gospodarczej (w tym dla podwyżek cen) w zamian za legalizację Solidarności i klubów politycznych.”³³

26 sierpnia Stelmachowski doręczył Czyrkowi podpisane przez Wałęsę, a opracowane przez grono ekspertów „Solidarności” „Oświadczenie w sprawie dialogu”.³⁴ Jego zasadnicza treść była zgodna z notatką z 24 sierpnia. Domagano się legalizacji „Solidarności”, ale wyrażano gotowość ustalenia wzajemnych zobowiązań i mechanizmów regulowania napięć, by nie dochodziło do permanentnych konfliktów społecznych. Rozszerzenie pluralizmu społeczno-politycznego przez reformę prawa o stowarzyszeniach oraz zakładanie klubów politycznych przyczyni się do zmniejszenia ciążenia problematyki politycznej na ruchu związkowym. Deklarowano gotowość do współpracy w zakresie przezwyciężania kryzysu, ale na zasadzie partnerskiej — po omówieniu zasad przebudowy gospodarki i osłony rodzin pracowniczych przed zubożeniem. Odbudowanie zaufania społecznego wymaga stworzenia instytucjonalnego nadzoru nad formowaniem i realizowaniem właściwej polityki gospodarczej. Dopiero w dalszej fazie prowadziłoby to do współdziałania na rzecz demokratyzacji i wzmocnienia roli Sejmu. Podkreślano, że tylko łączne rozwiązanie problemu reform i problemu pluralizmu związkowego stworzyć może nową atmosferę w Polsce. Do rozmów należy przystąpić niezwłocznie, wyrażano także nadzieję na udział w nich przedstawicieli Kościoła.³⁵

Tymczasem 24 sierpnia podczas spotkania Kazimierza Barcikowskiego i Stanisława Cioska z ks. Alojzym Orszulikiem, sekretarzem pomocniczym Konferencji Episkopatu Polski, władzom kościelnym została przedstawiona koncepcja reform politycznych: Na szczycie byłby prezydent, poniżej Senat (w którym byłby podział sił: 1/3 — koalicja rządząca, 1/3 — ludzie Kościoła, 1/3 ludzie niezależni), jeszcze niżej parlament, w którym koalicja rządząca miałaby 60%, a opozycja i „nasi bezpartyjni przyjaciele” 40%. Trzeba też zbudować „nowy PRON”. Referujący ten projekt Ciosek liczył na poparcie przez Kościół koncepcji: stowarzyszenia zamiast „Solidarności”. Ks. Orszulik takiego poparcia jednak odmówił. Za możliwe do przyjęcia uznał natomiast pozostałe punkty projektu pod warunkiem ich uzupełnienia o kwestę pluralizmu związkowego. Nalegał na szybkie doprowadzenie do rozmów Okrągłego Stołu. Odrzucił także koncepcję zawarcia paktu między Kościołem a rządem, postulując rozmowy z ludźmi, którzy są z dala „namaszczeni” przez Kościół. Wymienił przy tym nazwiska: Stelmachowski, Geremek, Wałęsa, Hall i inni młodzi z Jastrzębia, którzy nie biorą udziału w strajku.³⁶