Czytelnia
Andrzej Friszke, Jan Paweł II na polskiej drodze do wolności, WIĘŹ 2005 nr 5-6.
W swoich pielgrzymkach do wolnej Polski Jan Paweł II wielokrotnie wyrażał uznanie dla osiągnięć Polaków i nie były to jedynie słowa kurtuazyjne. Z drugiej strony – w homilii w Legnicy, w 1997 roku, w słowach pełnych bólu piętnował braki życia społecznego w naszym kraju: ubóstwo, bezrobocie, wyzysk. Dwa lata później, w Sosnowcu, wskazywał na nieliczenie się z prawami zatrudnionych, ale także – na przedmiotowe traktowanie pracy przez pracowników, prowadzące do rezygnacji z innych wartości: troski o zdrowie, o własny rozwój, o rodzinę, o odniesienie do Boga.
Pochylając się nad słowami Jana Pawła II wypowiadanymi w 1987 r. na gdańskiej Zaspie i w innych miejscach, łatwo dostrzeżemy to, co w naszej współczesności musiało go niepokoić i boleć. Czy można było czynić lepiej? Czy potrafiliśmy dorosnąć do tych wymagań i tej głębi rozwiązań, do jakich nas nakłaniał? I czy nie zagubiliśmy tego, co widział jako wzór rozwiązań społecznych o wymiarze uniwersalnym? Czy potrafimy w ogóle mówić o wymiarze ludzkiej pracy i jej społecznym znaczeniu? I o solidarności, która jest ważniejsza od walki? I o społecznej współpracy, przez którą realizują się prawa człowieka?
Są to trudne pytania, na które nie sposób dać pozytywną odpowiedź. Ale przecież jednocześnie Papież razem z nami cieszył się odzyskaną wolnością, także instytucjami demokratycznego państwa. Zwracając się do nich, obcując z nimi, podkreślał słowami i gestami, że solidarność idzie przed walką, a współczesna Polska jest prawym dziedzicem Rzeczypospolitej z jej wielkimi tradycjami.
Andrzej Friszke – ur. 1956, doktor habilitowany historii. Docent w Instytucie Studiów Politycznych PAN, od 1982 redaktor działu historycznego „Więzi”. Autor m. in. książek: „O kształt niepodległej” (1989), „Opozycja polityczna w PRL 1945-1980” (1994), „Polska Gierka” (1995), „Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956-1989” (1997), „Druga Wielka Emigracja” (1999 – współautor, wraz z Rafałem Habielskim i Pawłem Machcewiczem), „Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989” (2003). Mieszka w Warszawie.
1 Zob. Peter Raina, „Wizyty Apostolskie Jana Pawła II w Polsce. Rozmowy przygotowawcze Watykan-PRL-Episkopat”, Warszawa 1997. Przygotowaniom władz państwowych do pierwszej pielgrzymki poświęcony jest tom dokumentów, który ukaże się w bieżącym roku w Instytucie Studiów Politycznych PAN.
2 „Więź” 1979 nr 7-8, s. 177 (reportaż „Dziewięć dni w Polsce” autorstwa Stefana Frankiewicza, Cezarego Gawrysia, Tadeusza Mazowieckiego, Zdzisława Szpakowskiego, Wojciecha Wieczorka, Kazimierza Wóycickiego).
3 Grzegorz Bakuniak, Krzysztof Nowak, „Proces kształtowania się świadomości zbiorowej w latach 1976-1980”, w: „Społeczeństwo polskie czasu kryzysu”, red. Stefan Nowak, Warszawa 2004, s. 272-275.
4 P. Raina, „Kościół w PRL. Dokumenty”, t. III, Pelplin 1996, s. 199-201.
5 Ibidem, s. 214-215.
6 Zbigniew Brzeziński, „Cztery lata w Białym Domu”, Londyn 1986, s. 445, 555.
7 „Usilnie ponawiam prośbę... Nieznana korespondencja Jana Pawła II z Wojciechem Jaruzelskim”, „Więź” 2004 nr 6.
8 Por. stenogram posiedzenia Biura Politycznego KC PZPR 11 czerwca 1982 r. w: „Stan wojenny w dokumentach władz PRL 1980-1983”, opr. Bogusław Kopka, Grzegorz Majchrzak, Warszawa 2001.
9 P. Raina, „Troska o internowanych. Interwencje abp. Dąbrowskiego u gen. Kiszczaka 1982-1989”, Warszawa 1999, s. 244.
10 „Polska 1986-1989: koniec systemu”, t. 3, red. Antoni Dudek i Andrzej Friszke, Warszawa 2002, s. 18. O okolicznościach podjęcia decyzji o amnestii jako mającej ułatwić odblokowanie kredytów amerykańskich pisze Andrzej Paczkowski, „Boisko wielkich mocarstw: Polska 1980-1989. Widok od wewnątrz”, „Przegląd Dyplomatyczny” 2002 nr 3, s. 193-195.
