Czytelnia

Inka Słodkowska pisze o kobietach posłankach i senatorach II RP. Tu jednak przytłaczające jest zderzenie z liczbami: w Sejmie Ustawodawczym (1919-1922) kobiety stanowiły 1,38% ogólnej liczby posłów, w Sejmie i Senacie I kadencji odpowiednio 2,02% i 3,60%, II – 1,80% i 3,60%, III – 3,37% i 3,60%, IV - 0,97% i 5,2%, V – 0,48% i 4,16%⁵. Innymi słowy: w ostatnim sejmie II RP zasiadała jedna posłanka na 208 miejsc poselskich! Nieco lepiej było na szczeblu lokalnym, ale dziesięcioprocentowy udział kobiet w Radzie Miejskiej Warszawy w 1927 mógł nadal w skali kraju uchodzić za niezwykle wysoki. W służbie cywilnej na 5 tys. pracujących tam kobiet (8% ogółu funkcjonariuszy państwowych) tylko 200 zajmowało stanowiska między IV a VII grupą uposażenia, pozostałe w najniższych grupach od VIII do XII⁶.

Oddam głos zajmującemu się tematem prof. Andrzejowi Chojnowskiemu: Obecność pań w aparacie władzy była czymś zupełnie sporadycznym: kobiety nie piastowały funkcji ministrów, wojewodów czy dyrektorów resortowych departamentów; pojawiały się co prawda w parlamencie oraz na niższych szczeblach administracji państwowej i samorządowej, nic jednak nie wskazuje, by odgrywały tam rolę istotną pod względem liczebności i znaczenia [...] Niezwykle rzadko wchodziły w skład ciał decyzyjnych (np. władz partyjnych) [...] Jadwiga Beckowa była nie mniej ambitna i inteligentna niż jej słynny małżonek, tyle że górnym pułapem ewentualnej kariery w MSZ mogła być dla niej posada sekretarki⁷.

Oczywiście, była jeszcze działalność społeczna. W ramach Akcji Katolickiej to one [kobiety – G.P.] wyznaczały kierunki działania, jak i formy ich realizacji – pisze Inka Słodkowska. To zaskakujący pogląd, jeśli prześledzi się nazwiska przedwojennych autorów deklaracji ideowych Akcji Katolickiej czy uczestników wewnętrznych dyskusji tej organizacji. Adamski, Machay, Kominek, Bross, Pirożyński – na kartach monografii ks. Krzysztofa Jeżyny „Akcja Katolicka w II Rzeczypospolitej”⁸ znalazłem tak naprawdę tylko jedną kobietę, którą uznać można za działacza istotnego dla „wyznaczenia kierunków”, a mianowicie Marię Winowską. Zresztą w organizacji, która z założenia, statutowo, podporządkowana była hierarchii kościelnej (uległość wobec hierarchii katolickiej – tak cele Akcji określał Watykan⁹), organizacji, która w Episkopacie widziała swego kierownika, wyznaczanie zasadniczych kierunków przez kobiety byłoby czymś zaskakującym, bo ta funkcja przysługiwała władzom kościelnym. Cóż, jak zauważa Chojnowski, kobietom pozostawało szerokie pole towarzyskie, na którym panie radziły sobie doskonale. Ale czy fakt, że konflikt między Aleksandrą Piłsudską a Janiną Prystorową doprowadził do dymisji męża tej drugiej, jest rzeczywiście dobrym argumentem na poparcie tezy o wysokiej pozycji kobiet w życiu społecznym II RP?

Niewątpliwie dalsza dyskusja o roli i pozycji kobiety w Kościele obecnie i przez wieki jest bardzo potrzebna. Aby jednak móc ją prowadzić, trzeba uczciwie przyznać, że tak sama instytucja Kościoła, jak i kultura, której ważnym źródłem jest chrześcijaństwo, a taką jest przecież kultura polska czy szerzej europejska, przez wieki dyskryminowały kobiety. Potrzebujemy też – dla dobra tej dyskusji – większej ścisłości w naszych odwołaniach do przeszłości, którą traktujemy – co naturalne i w pełni usprawiedliwione – jako oręż w aktualnych sporach. Tego mi, niestety, w artykule Inki Słodkowskiej zabrakło.

¹ Inka Słodkowska, „Kobiety, katolicyzm, przemoc”, Więź” 2005 nr 1.
² Carla Reisberg, „Obyczaje seksualne starożytnych Greków”, Gdynia 1998, s. 38-43.
³ „Historia życia prywatnego”, tom I, „Od Cesarstwa Rzymskiego do roku tysięcznego”, red. Paul Veyne, Wrocław 1998.
⁴ Michał Pietrzak, „Sytuacja prawna kobiet w Drugiej Rzeczpospolitej”, w: „Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918-1939”, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warszawa 1996, s. 38-40.
⁵ Michał Śliwa, „Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczpospolitej”, w: „Kobieta i świat polityki…”, dz. cyt., s. 54.
⁶ M. Pietrzak, dz. cyt., s. 36-37.
⁷ Andrzej Chojnowski, „Słowo wstępne”, w: „Kobieta i świat polityki...”, dz. cyt., s. 9-12.
⁸ ks. Krzysztof Jeżyna, „Akcja Katolicka w II Rzeczypospolitej”, Lublin 1996.
⁹ Tamże, s. 67.