Czytelnia

Kościół w Polsce

Przemiany współczesnego społeczeństwa

Sławomir Sowiński

Sławomir Sowiński, Kościelna wieża w nowoczesnym mieście. Spór o Kościół, czyli o przestrzeń publiczną, WIĘŹ 2010 nr 11-12.

A wreszcie: czy państwo takie będzie jeszcze państwem wolnościowym, niedyskryminującym obywateli za przekonania? I czy — wbrew zapisom zarówno polskiej konstytucji, jak i Karty Praw Podstawowych UE — wolność religijna może mieć charakter wyłącznie prywatny?

Religia jest sprawą publiczną

Wydaje się, że dopóki zwolennicy usunięcia Kościoła z przestrzeni publicznej nie przedstawią jasnych i przekonujących odpowiedzi na postawione wyżej pytania, dopóty trudno będzie uznać ich głos za uzasadniony troską o los polskiej wolości i polskiej demokracji. Trudno będzie także znaleźć racjonalne, a nie ideologiczne przesłanki do zmiany status quo, jakie w relacjach między państwem a Kościołem w Polsce tworzą konstytucja i konkordat, a w Unii Europejskiej Karta Praw Podstawowych7 oraz słynna „klauzula kościelna” Traktatu Amsterdamskiego (1997), wpisana do Traktatu Lizbońskiego (2007) jako artykuł 16c.

Trzeba bowiem podkreślić, że nie tylko polska konstytucja i polsko-watykański konkordat, ale również wspomniane akty prawa europejskiego, gwarantując każdemu wolność sumienia i wyznania, postrzegają religię i wolność religijną jako sprawę publiczną, a Kościołom przyznają prawo do ochrony ich statusu prawno-publicznego, zgodnego z tradycjami panującymi w każdym z państw8.

W praktyce oznacza to, że — zgodnie z obowiązującym prawodawstwem Unii Europejskiej — wolność religijna realizuje się dziś w Europie poprzez bardzo różne modele. Istnieje laicka tradycja francuska, która wprawdzie ustawą z roku 1905 wyraźnie odseparowała państwo od Kościoła, ale de facto pozostawiła religię w przestrzeni publicznej, poprzez finansowane przez państwo duszpasterstwa w więzieniach, szpitalach i wojsku, a także zwolnienie Kościoła z podatków9 czy wolne od lekcji środowe popołudnia, przeznaczone na katechizację. Jest też tradycja „kościoła narodowego” (np. Dania, Grecja, Wielka Brytania), w której szanując prawa i wolność wszystkich religii, państwo uznaje, że jedno z wyznań lub Kościołów ma szczególne znaczenie dla jego tożsamości, stąd zyskuje miano „narodowego” lub „państwowego” i cieszy się szczególną ochroną i opieką ze strony państwa10, co wyraża się na przykład we wspieraniu bądź zabezpieczeniu finansowym11. Istnieje również model „autonomii i współpracy”, rozpowszechniony szczególnie w krajach o tradycji katolickiej (Niemcy, Włochy, Hiszpania, Polska, Belgia), w którym państwo, podkreślając swą formalną autonomię wobec Kościołów, traktuje największe z nich jako ważne instytucje pożytku publicznego i wspiera je na przykład finansowo poprzez system podatku kościelnego (Niemcy, Włochy, Hiszpania), dofinansowywanie ich działalności charytatywnej (Niemcy) czy nawet bezpośrednie dotacje z budżetu państwa (Belgia).

Oznacza to, że wolność religijna traktowana jest w Unii Europejskiej — i szerzej w tradycji demokratycznego Zachodu — nie tylko w sposób negatywny, jako prawo do skrywania swych przekonań i światopoglądu przed państwem i innymi obywatelami, ale także i w takiej samej mierze na sposób pozytywny, jako prawo do indywidualnego i zbiorowego, jak również instytucjonalnego uzewnętrzniania swych przekonań, zarówno w wymiarze prywatnym, sakralnym, jak i publicznym. Tak rozumiana wolność dotyczy wszystkich obywateli bez wyjątku, niezależnie od tego, do jakiego Kościoła, religii bądź światopoglądu się przyznają.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 7 8 9 następna strona

Kościół w Polsce

Przemiany współczesnego społeczeństwa

Sławomir Sowiński

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?