Czytelnia
Ireneusz Cieślik
Kryzys parafii
Pytanie: „jaka parafia u progu III tysiąclecia?” można rozpatrywać dwojako: jaka ta parafia jest, bądź — jaka powinna być.1 W pierwszym przypadku treścią odpowiedzi będzie opis stanu faktycznego, w drugim zaś odpowiedź ukierunkowana będzie na ideał parafii, a więc będzie w niej chodziło o ukazanie modelu parafii.
Opisanie obecnego stanu polskich parafii graniczy z niemożliwością — ich różnorodność jest zbyt duża (zresztą, nie wiem, czy jest możliwe wyczerpujące opisanie nawet jakiejś konkretnej parafii). Można natomiast opisać model, według którego nasze parafie są kształtowane, tzn. pewną wizję parafii — niekoniecznie do końca uświadomioną — kryjącą się za myśleniem o tej „jednostce kościelnej” i realizowanymi w niej formami duszpasterstwa. Takie próby opisu są podejmowane, choć niestety rzadko. Dominuje tu raczej myślenie „koń, jaki jest, każdy widzi”.
Modele parafii
Próby opisu urzeczywistnianego modelu parafii pojawiają się z reguły przy okazji poszukiwań jakiegoś wzorca parafii na nasze czasy. Trudno się więc dziwić, że model faktycznie realizowany opisuje się zazwyczaj pod kątem krytyki. Określa się go czasem mianem „piramidowego”, wskazując, że na szczycie tej piramidy znajduje się proboszcz, który myśli i decyduje za wszystkich (niekiedy na ten szczyt „załapują” się wikarzy), a kolejne, niższe poziomy wyznaczają parafianie apostolscy albo aktywni, dalej — praktykujący czyli czynni, pod nimi znajdują się tzw. parafianie marginalni — bierni, a wreszcie na samym dole — duża masa tzw. niepraktykujących, czyli parafian jedynie nominalnych.2
Takiemu opisowi często towarzyszy graficzne przedstawienie w postaci trójkąta, którego wierzchołek stanowi duszpasterz, a podstawę — parafianie nominalni. Przeciwstawiany mu model „parafii-wspólnoty wspólnot” rysuje się natomiast z reguły w postaci koła czy też szeregu koncentrycznych kręgówtutu (rada parafialna, rozmaite diakonie i małe wspólnoty kościelne) skupionych wokół centrum, jakie stanowi duszpasterz.3
Kryzys jest
Wolno mniemać, że poszukiwania nowego modelu parafii biorą się z konstatacji kryzysu parafii, dostrzeżenia, że jej tradycyjny kształt dziś nie wystarcza, już się nie sprawdza. Gdy przedstawiono mi temat wystąpienia na dzisiejszej sesji, poprosiłem kilku znajomych o garść osobistych refleksji związanych z pytaniem: Jaka parafia? W odpowiedzi z reguły pojawiało się słowo „kryzys”.
