Czytelnia

Paweł Bortkiewicz TChr

Miłość otwarta na Miłość

Misterium ciała ludzkiego jako język osoby

Ciało ludzkie to rzeczywistość, której poznanie stanowi pewnego rodzaju paradoks — jest z jednej strony codziennie doświadczane jako to, co jest człowiekiem, a z drugiej strony pozostaje w dużej mierze tajemnicą.

Wyrazem szczególnym tej tajemnicy jest napięcie między duchem a ciałem, które uwidacznia się wyraziście w ludzkiej płciowości. Św. Paweł pisał, że ciało (...) do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało, i stąd nie ma między nimi zgody (Ga 5,17). Choć w terminologii Pawłowej „ciało” oznacza tu poddaną grzechowi naturę człowieka, to jepotoczna i dość rozpowszechniona interpretacja tej tezy wskazuje na antyduchowy charakter seksualnej cielesności i antycielesny wymiar duchowości chrześcińskiej.

Kształtowanym w ten sposób stereotypom wyraźnie przeczą dwie współczesne, oryginalne koncepcje myśli chrześcijańskiej — teologia ciała Jana Pawła II i rozumienie aktu małżeńskiego jako rzeczywistości mistycznej, w ujęciu Adrienny von Speyr.

Mowa ciała — mowa osoby

Dla chrześcijaństwa język ciała jest kwestią szczególnie doniosłą. Przecież fundamentalnym i centralnym elementem tajemnicy chrześcijaństwa jest wydarzenie „pełni czasów", które wyraża się w sformułowaniu: Bóg stał się Ciałem. Od tej chwili mówienie o ludzkim ciele staje się, w jakimś sensie, doświadczaniem samego Boga.

Ludzkie ciało Jezusa było ciałem zwyczajnym, nienaznaczonym żadną nadzwyczajnością, obdarzonym od urodzenia płcią. Charakter wyróżniający płci ludzkiej, zaznaczony w cielesności, jest dany człowiekowi od samego początku — od stworzenia. Wcielenie Słowa Bożego dowodzi, że niesłuszne jest deprecjonowanie wartości ciała, że nie można poniżać ciała z racji płciowości.

Promocja języka ciała w perspektywie miłości oblubieńczej znalazła swój dobitny wyraz w nauczaniu Jana Pawła II, zwłaszcza w jego katechezach środowych, zatytułowanych „Mężczyzną i niewiastą stworzył ich”. W ich świetle można odczytać podstawowe tezy kreślące misterium ciała ludzkiego. Po pierwsze, Jan Paweł II przekracza w swojej interpretacji seksualnego języka ciała ludzkiego sam tylko biologizm. Pokazuje, że język ten winien być odniesiony do perspektywy całej osoby. Oczywiście, nie przeczy to temu, iż w języku ciała pojawia się szczególna rola przyjemności libidogennej, która wywołuje stany silnego napięcia emocjonalnego, mogące prowadzić aż do fascynacji, rozi zmysłowej ekstazy.

Problem w tym, że spostrzeganie mowy ciała tylko na poziomie przyjemności nadaje jej sens wyłącznie hedonistyczny. Jest to kwestia ogromnej wagi. Uznanie bowiem wyłączności tego sensu — zaspokajania przyjemności — prowadziłoby do uznania za godne i dopuszczalne wszelkich typów pożycia seksualnego, które dają takie zaspokojenie. Oznacza to, praktycznie ujmując, że przeżywanie seksualności w parach homoseksualnych (ale także w jakichkolwiek innych „relacjach” pozamałżeńskich), o ile tylko prowadzi do przyjemności, byłoby moralnie akceptowalne.

W etyce katolickiej od wielu lat usiłuje się zatem połąć celowość prokreacyjną seksualności z przyjeścią przeżywaną egzystencjalnie. Tego bowiem domaga się integralna wizja osoby. Poprzestanie na sferze przyjemności pozbawia ją pełnego sensu. Inaczej ujmując, wszystkie cielesne sposoby przejawiasię przyjemności — pieszczota, objęcie, pocałunek, współżycie seksualne, orgazm — wyrażają przeżycia ciała i jednocześnie coś znaczą. Lvinas zauważał, że pieszczota nie jest prostym kontaktem, ale jest poszukiwaniem, które nie wie, czego szuka.¹

Duchowość płciowości

Poszukiwanie sensu płciowości prowadzi myśl Jana Pawła II poza sferę czysto etyczną, w stronę tego, co trzeba nazwać duchowością płciowości. U podstaw duchowości płciowości leży zaś przeświadczenie, że człowiek staje wobec taciała drugiej osoby. Tajemnica ta jest łaską i daco winno prowokować do postawy zdumienia i fascynacji — tak jak w przypadku reakcji pierwszego mężczyzny na widok kobiety (por. Rdz 2,23-25), czy w przypadku słów opiewających promieniomiłości wyrażonych przez autora Pieśni nad Pieśniami.