Czytelnia

Polecamy do czytania

Tomasz Serwatka, Niedokończona misja Augusta Hlonda, WIĘŹ 2010 nr 11-12, (Jerzy Pietrzak, Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata...).

Na koniec warto poruszyć sprawę bezpośrednich okoliczności choroby i zgonu kardynała w październiku 1948 r. Jest poza dyskusją, że jego śmierć była na rękę władzom reżimowym. Ale — w świetle badań i konstatacji prof. Pietrzaka — nie ma żadnych konkretnych dowodów, że przyłożyły one do niej swą rękę. Autor cytuje wprawdzie szereg plotek, niedomówień, supozycji nawet samego otoczenia chorego w ostatnich dniach jego życia, a także opinii rozmaitych osób trzecich i „głosu ludu”, inkryminujących reżimowi czy też bezpiece „skrytobójstwo”. Najprawdopodobniej jednak bezpośrednią przyczyną zgonu była kontrowersyjna diagnoza lekarska oraz błędy w terapii. Po prostu lekarze warszawscy niepotrzebnie zoperowali kardynałowi wyrostek robaczkowy, podczas gdy przyczyną silnych bólów w dniu 13 października była stara, uleczalna przypadłość chorego jeszcze sprzed wojny, na co wskazywali — niestety post factum — opiekujący się nim przed 1939 r. lekarze poznańscy.

Owe wnioski Jerzego Pietrzaka pokrywają się z konstatacjami większości badaczy, w tym i niżej podpisanego. Śmierć prymasa wydawała się jemu współczesnym wręcz katastrofą narodową. Powszechne było pytanie: co dalej z Polską i Kościołem? Paradoksem życia Hlonda było to, że powojenne trzylecie było jednocześnie pełnią jego prymasostwa, ale i ewidentnie niedokończoną misją dziejową. Zbyt wiele miał planów, których zrealizować nie zdołał. Na łożu śmierci zdawał sobie z tego sprawę i szybko się z tym faktem osobiście pogodził, mówiąc, że jego następcy dokończą dzieła. Tak też się stało — czas prymasostwa Stefana Wyszyńskiego (1948-1981) był właśnie okresem, kiedy spełniły się niemal wszystkie zamiary Augusta Hlonda. On zresztą osobiście, w pełni świadomie wskazał osobę swego sukcesora Piusowi XII.

Co więcej jeszcze, w całkiem realnym wymiarze spełniło się tzw. proroctwo umierającego kardynała, że nadejdzie w stosunkowo rychłej perspektywie wielkie zwycięstwo Kościoła polskiego, co zawsze uwypuklał i wielokrotnie podkreślał sam Wyszyński. Uznał on mianowicie za wypełnienie się tego proroctwa fakt wyboru Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, prawie dokładnie w 30 lat po śmierci Hlonda. Jan Nowak-Jeziorański w swych pamiętnikach (Polska z oddali) zrelacjonował to najpełniej: rozmawiając z Wyszyńskim w listopadzie 1980 r., zapytał go o osobiste refleksje związane ze słynną papieską Mszą św. w Warszawie z czerwca 1979 r. Prymas Tysiąclecia odparł, iż uprzytomnił sobie wówczas, że spełniło się proroctwo Augusta Hlonda.

Omówiona przeze mnie książka (a raczej księga) autorstwa prof. Pietrzaka ma znaczenie bezprecedensowe w badaniach nad życiem i pracą Augusta Hlonda i wypełnia bardzo poważną lukę w naszej historiografii. Odpowiada wyczerpująco, obiektywnie i kompetentnie na szereg pytań badawczych, które dotąd pozostawały bez odpowiedzi. Wyjaśnia wyczerpująco przede wszystkim kwestię nadzwyczajnych pełnomocnictw Piusa XII dla Hlonda oraz ustanowienia przezeń administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Zaopatrzona jest ponadto w kilkaset ciekawych fotografii, do tej pory przeważnie niepublikowanych. Szkoda jedynie, że autor nie zastosował tradycyjnego zapisu przypisów bibliograficznych, a zdecydował się na tzw. notę bibliograficzną po każdym rozdziale, co utrudnia czytelnikowi zorientowanie się w przytaczanym materiale źródłowym (który jest bardzo obszerny i różnorodny). Należy też podkreślić, że owa tak bardzo erudycyjna, wielowątkowa i w sumie trudna (przeznaczona głównie dla specjalistów) książka napisana jest językiem łatwym i prostym, w przystępnym i lekkim stylu (są nawet smakowite „kardynalskie” anegdoty), zaś całość opracowania skomponowana w sposób logiczny, klarowny i jasny.

Tomasz Serwatka

Tomasz Serwatka — ur. 1967. Doktor historii, pracownik naukowy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Autor m.in. książek Poczet władców Francji, Józef Piłsudski a Niemcy, Orzeł i lew. Tysiąc lat wspólnej historii Czechów i Polaków oraz Koncepcje społeczno-polityczne Prymasa Polski Augusta Hlonda (1926-1948). Mieszka we Wrocławiu.

poprzednia strona 1 2 3 4 5

Polecamy do czytania

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?