Czytelnia

Spośród niemieckich partii politycznych przywiązanie do chrześcijańskich wartości deklarują – co wyraża litera „C” (Christlich) w nazwie ugrupowań – jedynie CDU i CSU. Wśród wyborców tych partii odsetek wiernych Kościołowi katolików i protestantów jest wciąż wyższy niż w przypadku innych ugrupowań, zaś w ich gremiach kierowniczych spotkać można szczególnie dużo zaangażowanych w Kościele kobiet i mężczyzn. Nie oznacza to jednak, że zdeklarowanych katolików i protestantów w innych ugrupowaniach brak.

Podczas uroczystości państwowych tradycją jest celebrowanie nabożeństw ekumenicznych z udziałem najważniejszych przedstawicieli Kościołów katolickiego i ewangelickiego. Dotyczy to obchodów Dnia Zjednoczenia Niemiec w dniu 3 października, inauguracji kolejnych kadencji Bundestagu, lecz także sytuacji nadzwyczajnych, takich jak uroczystości żałobnych po tragedii w erfurckim gimnazjum, gdzie 26 kwietnia 2002 r. uczeń-szaleniec zamordował 16 osób, a następnie popełnił samobójstwo. W takich przypadkach oba wielkie Kościoły chrześcijańskie w Niemczech spełniają nadal ważną funkcję.

Co niedzielę telewizja niemiecka transmituje nabożeństwo katolickie lub ewangelickie (czasem również prawosławne); oprócz tego w programie telewizyjnym i radiowym jest również miejsce na audycje religijne. W myśl regulacji prawnych Kościołom przysługuje określony czas emisji, który mogą wypełnić przygotowanymi przez siebie programami. Poza tym poszczególne stacje radiowe i telewizyjne mają własne redakcje, odpowiedzialne za problematykę związaną z religią i Kościołami.

W mediach drukowanych, które należą do kapitału prywatnego, sprawy przedstawiają się inaczej. O tym, jak dużo miejsca poświęca się Kościołom oraz religii, decyduje samodzielnie każda z redakcji. Gdy mamy do czynienia z ważnymi wydarzeniami, takimi jak wybór nowego papieża, Światowe Dni Młodzieży czy wizyta Benedykta XVI w Bawarii, prasa pełna jest relacji i komentarzy. Poza tym tematyka dotycząca Kościoła i religii odgrywa jednak raczej rolę drugorzędną – z wyjątkiem przypadków, kiedy nabiera ona istotnego znaczenia politycznego i społecznego, tak jak obecnie w przypadku islamu.

Żadnych wątpliwości nie budzi natomiast fakt, że wiara stanowi w Niemczech zasadniczo sprawę prywatną. Kościoły są naturalnym elementem krajobrazu życia publicznego, który nie stwarza problemów, lecz też i nie budzi szczególnego zainteresowania. Oczywiście odnotowuje się deklaracje gwiazd mediów, czołowych reprezentantów kręgów gospodarczych czy polityków dotyczące ich wiary, odkrycia przez nich wiary na nowo, praktykowania modlitwy czy też uprawiania medytacji. Akceptuje się funkcjonowanie struktur kościelnych na co dzień oraz obserwuje z uwagą, acz z pewnym niezrozumieniem, wielkie wydarzenia religijne, takie jak Światowe Dni Młodzieży.

Jak pokazują wyniki opublikowanego niedawno studium niemieckiej duchowości, największą grupę światopoglądową (40%) stanowią „beztroscy pragmatycy codzienności”, zainteresowani przede wszystkim osiągnięciem w życiu satysfakcji i dobrobytu. Niemcy, jak można podsumować, to kraj zsekularyzowany, w którym Kościoły posiadają silne struktury instytucjonalne, a ich statystyczni członkowie – osadzoną co prawda w tradycji chrześcijańskiej, ale niezbyt głęboką i mało spektakularną religijność.

Stabilizacja i kryzys

Zrozumienie obecnej sytuacji Kościołów i religii w Niemczech możliwe jest wyłącznie wówczas, gdy spojrzy się na okres kilku ostatnich dziesięcioleci. Po zakończeniu II wojny światowej i upadku reżimu narodowosocjalistycznego oba wielkie Kościoły znalazły się w stosunkowo korzystnej sytuacji. Były one jedynymi dużymi organizacjami o stabilnych strukturach, które przetrwały katastrofę wojenną i w związku z tym były w stanie przejąć wiele zadań. Panowało również powszechne przekonanie, że odbudowa kraju musi być inspirowana duchem chrześcijaństwa. Znalazło to między innymi wyraz w powstaniu CDU/CSU jako chrześcijańskiej partii ponadwyznaniowej.