Czytelnia

Trzeba tu wyraźnie powiedzieć, że taka właśnie antropologiczna motywacja ciągłej troski Papieża nie zawsze spotykała się ze zrozumieniem nawet wśród jego współpracowników w Kurii Rzymskiej. Wielu dziwi się – pisał z całą szczerością jeszcze w latach dziewięćdziesiątych kard. Paul Poupard – że Jan Paweł II tak wielką wagę przywiązuje do człowieka. Przypominam sobie, jak pierwszy raz zacytowałem jego tekst: „Trzeba kochać człowieka dla niego samego i dla niczego innego!” Niektórzy wokół mnie mówili: „Ależ to jest bluźnierstwo! Trzeba kochać człowieka ze względu na Boga”. Nie! Trzeba kochać człowieka dla niego samego, a nie z żadnej innej przyczyny – nie przestaje powtarzać Jan Paweł II, począwszy od swojego programowego przemówienia w UNESCO. O prawach człowieka, opartych na takiej właśnie antropologicznej podstawie, Papież przypomina bez wyjątku wszystkim: reżimom prawicowym i lewicowym, w krajach i regionach tradycyjnie katolickich bądź zdominowanych przez inne religie.

– Pomimo tej stałej, centralnej troski o człowieka, można jednak mówić o ewolucji społecznego nauczania Jana Pawła II?

– Bardzo znaczące zmiany następowały zwłaszcza w połowie lat osiemdziesiątych. Momentem niewątpliwie przełomowym była encyklika „Sollicitudo rei socialis” (1987) – dokument, w którym nastąpiło zdecydowane i ostateczne rozstanie się z pokutującym w Kościele rozumieniem chrześcijaństwa jako „trzeciej drogi” pomiędzy kapitalizmem a socjalizmem w rozwiązywaniu problemów gospodarczych i społecznych, w sposobach organizowania struktur cywilnych. Temu odideologizowaniu religii i stanowczej przestrodze, że nie do Kościoła należy organizowanie życia społecznego, że nie wolno mu utożsamiać się z jakimkolwiek systemem politycznym, towarzyszyło jednocześnie wyraźne przyznanie, że niesprawiedliwość i łamanie praw człowieka nie są wyłączną domeną marksistowskiego komunizmu, ale także przydarzają się nawet w najbardziej rozwiniętych demokracjach Zachodu.

Encyklika ta stanowiła bardzo ważny monit dla katolików angażujących się w życie publiczne, dla formacji politycznych odwołujących się do chrześcijaństwa jako inspiracji swoich zaangażowań. Można też powiedzieć, że była ona świadectwem papieskiego uczenia się świata zachodniego, rzeczywistości jego „grzechów społecznych”, a także istotnym krokiem na drodze umacniania się planetarnej wizji obecnego Papieża. Trzeba tutaj uczciwie przyznać, że w tym stanowczym sprzeciwie wobec pokusy jakiejkolwiek ideologizacji społecznego nauczania Kościoła pewną rolę odegrało przekonanie Jana Pawła II – znamienne w przypadku człowieka, który przyczynił się do obalenia komunizmu – że lewica stanowi przeciwwagę dla kapitalizmu. Kraje kapitalistyczne tylko częściowo są obrońcami praw człowieka: jeśli w końcu uznały prawa robotników, stało się to dzięki lewicy (A. Frossard, „Rozmowy z Janem Pawłem II”). Podobną opinię Papieża o „ziarnach prawdy” tkwiących w komunizmie zawiera jego głośny niegdyś wywiad, udzielony Jasiowi Gawrońskiemu już po obaleniu komunizmu.