Czytelnia

Andrzej Wielowieyski

Obywatelskość

Do najważniejszych słów Jana Pawła II zaliczam dwie rzadko cytowane, a niezwykle istotne wypowiedzi. Jedna odnosi się do tego zagrożenia konfliktami i wojną, jakie stanowić może szybki rozwój gospodarczy, druga zaś dotyczy kryterium postępu społecznego i znaczenia obywatelskości.

W 1979 roku w swoim przemówieniu w ONZ w Nowym Jorku Ojciec Święty przypomniał znaną wypowiedź papieża Pawła VI, że „rozwój jest nowym imieniem pokoju” („Populorum progressio” 76). Dodał jednak do tego zastrzeżenie, że działają tu mechanizmy, które:

sprawiają w życiu międzynarodowym takie skutki, że bogatsi staja się coraz bardziej bogaci za cenę ubóstwa tych, którzy stają się coraz biedniejsi. I, że nie ma takiej reguły ekonomicznej, która mogłaby sama spowodować zmianę tych mechanizmów...

W konsekwencji Ojciec Święty stwierdza, że

zarzewie wojny (...) kiełkuje i dojrzewa wszędzie tam, gdzie niezbywalne prawa człowieka są naruszone i trzeba więc odwołać się do zasad etycznych.

Konkluzje są zatem bardzo groźne. Jan Paweł II skorygował zacytowaną myśl Pawła VI, mocno akcentując to, że szybki rozwój gospodarczy prowadzi do konfliktu i wojny, jeżeli nie zostanie on ukierunkowany decyzjami etycznymi.

W jednym ze swych wczesnych przemówień do Latynosów, polemizując z głoszonymi w Ameryce łacińskiej doktrynami „bezpieczeństwa narodowego”, wysuwającymi na pierwszy plan siłę państwa, Jan Paweł II – doceniając znaczenie wzrostu gospodarczego – sformułował kryterium postępu społecznego. Jak wyjaśnił, możemy o nim mówić wtedy, gdy poszerza się zakres decydowania obywateli o losie własnym i społeczności. Głównym kryterium postępu jest więc – zdaniem Ojca Świętego – obywatelskość. Sądzę, że Jego nauczanie w tej dziedzinie stanowi istotny wkład do ogólnoludzkiej kultury, wywodzący się z polskiej tradycji republikańsko-obywatelskiej, przekazanej nam przez Rzeczypospolitą Obojga Narodów.

Andrzej Wielowieyski – polityk.