Czytelnia

Jerusalem, 26 March 2000

Joannes Paulus II

W imieniu „Więzi” złożyliśmy w Mauzoleum Zagłady wieniec z biało-czerwonych kwiatów. Tadeusz Mazowiecki zapalił znicz pamięci. To właśnie w tej sali miało miejsce sławne przemówienie Papieża, odebrane przez Żydów jako przełomowy krok w dwutysiącletnich (złych) stosunkach chrześcijańsko-żydowskich. Jan Paweł II powiedział wtedy m.in.: Jako biskup Rzymu i następca Piotra Apostoła zapewniam naród izraelski, że Kościół katolicki, kierując się ewangelicznym prawem prawdy i miłości, a nie względami politycznymi, jest głęboko zasmucony przejawami nienawiści, aktami prześladowań oraz antysemityzmu wobec Żydów ze strony chrześcijan przez wszystkie czasy i w każdym miejscu. W każdym miejscu, a więc i w Polsce... Przechodzimy po omacku przez pogrążoną w ciemnościach Salę Pomordowanych Dzieci, gdzie monotonnym głosem wyczytywane są ich imiona, a płomyki kilku świec odbijają się w tysiącach luster, dając wrażenie rozgwieżdżonego nieba. Na koniec zwiedzamy Dolinę Gmin Żydowskich. Jest to wykuty w skale wąwóz-labirynt, na którego kamiennych ścianach wyryte są nazwy niezliczonych miast i miasteczek Europy Środkowej i Wschodniej, gdzie przed Zagładą żyli Żydzi. Oczywiście ogromna większość to nazwy polskie. Każdy z nas ze wzruszeniem odnajduje swoje rodzinne bądź znajome strony, wyryte w skale, na wieczną rzeczy pamiątkę, tu, w Jerozolimie... Losy Polski i losy Żydów, splecione przez tysiąc lat i zakończone tragedią ostatniej wojny – tak myślę - tego nie da się nigdy zapomnieć ani zbagatelizować, choć po obu stronach są ludzie, którzy może by tego chcieli.

Trudnym, zawikłanym stosunkom polsko-żydowskim, poświęcone było dodatkowe robocze spotkanie, jakie ośmioosobowa delegacja „Więzi”, z Tadeuszem Mazowieckim i Agnieszką Magdziak-Miszewską, odbyła w Centrum Edukacji Yad Vashem. Ze strony izraelskiej w trwającym ponad dwie godziny spotkaniu wzięli udział: dyrektor generalny Instytutu Avner Shalev (jego wypowiedź po pielgrzymce papieskiej drukowaliśmy w majowej „Więzi”), profesorowie Yisrael Gutman, Shevach Weiss (przewodniczący Rady Yad Vashem), Yehuda Bauer (odpowiedzialny za edukację) oraz grono pracowników naukowych Instytutu i stypendystów. Prof. Gutman w swoim zagajeniu wypowiedział ważną tezę, że oto w stosunkach polsko-żydowskich skończył się już czas przeprosin i wzajemnych roszczeń, a przyszedł czas na dokumentację i spokojne odkrywanie prawdy. Tę tezę podjęła Agnieszka: „Jesteśmy wreszcie wolni i suwerenni, czas na odkrycie całej prawdy”. Jako przykład nowego podejścia strony polskiej do hańbiących naszą pamięć epizodów przywołała projekt upamiętnienia zbrodni popełnionej przez Polaków na Żydach w Jedwabnem na Białostocczyźnie.