Czytelnia

Trudno mówić w takim wypadku o rzeczowej argumentacji. Ktoś — będąc przekonanym ateistą, a z jakichś racji obawiający się przyznać publicznie do swych przekonań — deklaruje się jako agnostyk. Postulatywność takiego stanowiska jest inna od wcześniej wymienionych — proponuje ono, by uznać przyjęcie istnienia Boga za decyzję światopoglądową, a nie za efekt odkrycia Boga. Taka decyzja rozumiana jest jako jedyny uczciwy sposób przezwyciężenia agnostycyzmu. Konsekwencją zaś jest sprowadzenie wiary religijnej do decyzji prywatnej konkretnego człowieka, której efekty nie powinny oddziaływać na sferę publiczną.

7. Przekraczać ograniczenia narzucone przez religię/Boga

Pośród typów ateizmu współczesnego jest również taki, który można nazwać ateizmem bluźnierczym. Jest on odbierany jako najbardziej raniący wyznawców religii. Nie koncentruje się on na zestawianiu argumentów przeciw istnieniu Boga czy nietrafności religii, proponuje raczej szyderstwo lub wręcz bluźnierstwo jako skuteczny środek polemiki z religią, a ostatecznie z Bogiem. Może on mieć różne formy. Najbardziej charakterystyczne wydają się dwie: nihilistyczna i transgresyjna.

Pierwsza zmoże łączyć przekonanie poznawcze i metafizyczne, ale najważniejszym wymiarem będzie uczynienie z człowieka miary wszystkich rzeczy, zgodnie ze znanym zdaniem Protagorasa: „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy; istniejących, że istnieją, i nieistniejących, że nie istnieją. Przyjęcie tego stwierdzenia jest równoznaczne z postulatem absolutnej wolności człowieka, jak również zgodą na relatywizm zarówno poznawczy, jak i etyczny²⁸. Bóg i religia muszą w konsekwencji zostać odrzucone jako ograniczenie wolności człowieka, jako zanegowanie jego bycia miarą wszystkich rzeczy.

Typ transgresyjny będzie nie tyle formułował racje przeciw ograniczeniom człowieka — jakimi są religia, a ostatecznie Bóg — lecz będzie postulował przekraczanie wszelkich norm i zasad związanych z wiarą religijną. Zwykle transgresja będzie dotyczyć norm etycznych — zwłaszcza etyki seksualnej, czasami może mieć również formę świętokradztwa. Wzorów dla tego typu można szukać choćby w twórczości markiza de Sade²⁹, czy choćby w ateistycznym satanizmie w wersji Szandora La Veya³⁰.

Obszary polemiki

Przedstawione wyżej moduły/typy współczesnego ateizmu mogą — jak już zaznaczono — mieć wiele odcieni, dlatego każdy z nich musi być potraktowany jako pewien typ idealny. Należy też pamiętać o łączeniu się poszczególnych modułów w bardziej rozbudowane całości. Poza „nieautentycznym agnostycyzmem” i „ateizmem bluźnierczym praktycznie wszystkie mogą być łączone w dowolnych konfiguracjach.

Kończąc ten przegląd polskich ateizmów, trzeba się jeszcze zapytać o pola, na których będzie się toczyć z nimi polemika.

Raczej nie wydaje się, aby miały wybuchać jakieś poważne debaty filozoficzne czy naukowe na temat istnienia/nieistnienia Boga. Świadczą o tym także najnowsze publikacje ateistyczne, które rozczarowują zarówno teologów, jak filozofów, poziomem argumentacji. Obszarem sporu będzie raczej kultura popularna. Proste, propagujące ateizm publikacje, filmy i widowiska będą miały zmieniać mentalność, a nie przekonywać specjalistów. O wiele trudniej jest polemizować z produkcjami pop-kulturowymi, gdyż łatwo narazić się na zarzut śmieszności lub chęci cenzurowania czy demonizowania produktów kulturowych. Pouczające są tutaj dyskusje wokół publikacji Dana Browna czy wokół sagi o Harrym Potterze.