Czytelnia

Najwyższy czas na zdjęcie „klątwy” Iwańskiego i opisanie prawdziwej historii Żydowskiego Związku Wojskowego i jego rzeczywistych stosunków z Polakami.

Dariusz Libionka – ur. 1963, historyk, adiunkt w IFIS PAN, pracownik BEP IPN w Lublinie. Publikował m.in. w „Dziejach Najnowszych”, „Biuletynie ŻIH”, „Polsce 1944/1945-1999”, „Yad Vashem Studies”. Naczelny redaktor rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Ostatnio opublikował: „Armia Krajowa i Delegatura Rządu wobec eksterminacji Żydów” w: „Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939-1945”, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa 2006. Mieszka w Lublinie. Laurence Weinbaum – ur. 1962, historyk, absolwent UW i Georgetown University (Waszyngton), wykładowca w College of Judea and Samaria w Ariel, autor książki „A Marriage of Convenience: The New Zionist Organization and the Polish Government 1936-1939”, Boulder, CO 1993, i licznych artykułów na temat stosunków polsko-żydowskich, m.in. „The Struggle for Memory in Poland – Auschwitz, Jedwabne and Beyond” (2001) i „Polish Jews: A Postscript to the ‘Final Chapter’?” (1998). Mieszka pod Jerozolimą.

¹ Autorzy prowadzą badania nad historią ŻZW finansowane z grantu Instytutu Żabotyńskiego w Tel Awiwie. Opublikowali artykuł: „Deconstructing Memory and History: The Jewish Military Union (ZZW) and the Warsaw Ghetto Uprising”, „Jewish Political Studies Review” 2006 nr 1-2.
² Moshe Arens, „The Jewish Military Organization (ŻZW) in the Warsaw Ghetto”, „Holocaust and Genocide Studies” 2005 nr 2; tenże, „The Warsaw Ghetto Uprising – A Reappraisal”, „Yad Vashem Studies” 2004 t. 33.
³ Maciej Kledzik, „Appelbaum w cieniu Anielewicza”, „Rzeczpospolita”, 12 października 2002; tenże, „Zapomniani żołnierze”, „Rzeczpospolita”, 12 czerwca 2004; tenże, „Biało-czerwona opaska z gwiazdą Dawida”, „Rzeczpospolita” 12/13 marca 2005, dodatek „Plus minus”).
⁴ Wyd. polskie: Marian Apfelbaum, „Dwa sztandary. Rzecz o powstaniu w getcie warszawskim”, Kraków 2003, s. 18-19.
⁵ Cyt. za: „The Jewish Military Organisation, ŻZW, in Warsaw Ghetto”, „Publications of the Museum of The Combatants and Partisans”, 1998, t. XI, nr 1, s. 98-99 (w języku hebrajskim). Zapis z 17 sierpnia 1962 r.
⁶ Chaim Lazar, „Metzada Shel Varsha”, 1963. Anglojęzyczne wydanie: „Muranowska 7. The Warsaw Ghetto Rising”, Tel Awiw 1966.
⁷ Icchak. Cukierman, „Antek”, „Nadmiar pamięci (Siedem owych lat). Wspomnienia 1939- 1946”, Warszawa 2000, s. 295.
⁸ „Sefer Milchamot HaGettaot”, red. I. Cukierman i Mosze Basok, Tel Awiw 1956, s. 177-178 (w języku hebrajskim).
⁹ Sprawozdanie „A” Komitetu Centralnego Bundu w Polsce do przedstawiciela Bundu w Londynie za okres 1 IX 1942 – 22 VI 1943 (Cyt. za: „Ten jest z Ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939-1945”, oprac. Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, Kraków 1967, s. 976).
¹⁰ Henry Kamm, „Israel Honors 12 Polish Heroes for Aid to Jews During the War”, „New York Times”, 4 listopada 1966; „Dwunastu bohaterów z Warszawy”, „Polityka” 1967 nr 47.
¹¹ W 1975 r. wywiad z Iwańskim przeprowadził słynny reporter „Washington Post” Dan Kurznam, a następnie opisał go w swojej książce („The Bravest Battle: The 28 Days of the Warsaw Ghetto Uprising”, s. 348). To on zainteresował Begina jego losem (zob. D. Kurzman, „The Iwanskis – A Family to Remember”, „Jerusalem Post” 30 kwietnia 1992). Materiały z archiwum IPN odsłaniają drugie oblicze Iwańskiego z tego okresu. Ten schorowany pozornie człowiek na początku lat sześćdziesiątych był wykorzystywany do rozpracowania sławnego wiedeńskiego tropiciela nazistów Szymona Wiesenthala, zaś pod koniec dekady bardzo gorliwie informował SB o sytuacji w ŻIH.
¹² AŻIH, 310/5810, Tadeusz Bednarczyk, „Na fali wspomnień powstańczych”, 21 kwietnia 1958.
¹³ T. Bednarczyk, „Walka i pomoc. OW-KB a organizacja ruchu oporu w getcie warszawskim”, Warszawa 1968; tenże, “Obowiązek silniejszy od śmierci. Wspomnienia z lat 1939-1944 o polskiej pomocy dla Żydów w Warszawie”, Warszawa 1982, wyd. 2 1986; „Życie codzienne warszawskiego getta. Warszawskie getto i ludzie (1939-1945 i dalej)”, Warszawa 1995.
¹⁴ „Za Wolność i Lud” 1962 nr 8; „Ten jest...”, dz. cyt., s. 361-367.
¹⁵ „Sprawiedliwym. Rozmowa z mjr <> Iwańskim”, rozmawiał Jan Kieliński, „Prawo i Życie”, 4 grudnia 1966.
¹⁶ Stefan Korboński, „Polskie Państwo Podziemne. Przewodnik po podziemiu z lat 1939-1945”, Philadelphia 1983, s. 128; Kazimierz Iranek-Osmecki, „Kto ratuje jedno życie… Polacy i Żydzi 1939-1945”, Londyn 1968, s. 84-87.
¹⁷ Tomasz Strzembosz, Tragedia i chwała warszawskiego getta, „Więź” 1979, nr 4, s. 65- 82, zwłaszcza s. 76.
¹⁸ „Kultura”, 21 kwietnia 1968.
¹⁹ „Publications of the Museum of the Combatants and Partisans” 1986, kwiecień, t. V, nr 6. Na świadectwa Madanowskeigo często powołuje się w swoich tekstach Mosze Arens.
²⁰ „Życie Warszawy”, 21 kwietnia 1967.
²¹ Zob. „Publications of the Museum of Combatants and Partisans” 1998, listopad t. XI, nr 1.
²² Przez internet można zamówić jego kopie w cenie kilkuset dolarów.
²³ Etgar Lefkovits, The Fellowship of the Ring, „Jerusalem Post” 16 IV 2004.
²⁴ Materiały z IPN zostały omówione w tekście D. Libionki, „Apokryfy z dziejów Żydowskiego Związku Wojskowego i ich autorzy”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2005 t. 1.
²⁵ Publikował w „Kronice” 1970 nr 19 i 20; „Argumentach” 1973 nr 15; „Prawie i Życiu”, 21 kwietnia 1974, „Rzeczywistości” 1983 nr 14.
²⁶ „Listy Emanuela Ringelbluma”, oprac. Israel Gutman, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, t. 1, s. 203, 211.
²⁷ Dawid Wdowiński, „And We Are not Saved”, New York 1963, s. 79.
²⁸ Tekst wydany przez World Betar Executive in Tel Aviv, 1946. Niezmieniony tekst ukazał się po angielsku jako: „Betar’s Role in the Warsaw Ghetto Uprising”.