Czytelnia
Andrzej Friszke, Porozumienie ? mimo wszystko. Prymasowska Rada Społeczna w stanie wojennym, WIĘŹ 2004 nr 11.
Ogłoszenie „Tez” było jednak wyraźnym znakiem, że Kościół nie zrezygnuje z popierania demokratycznych przemian, nie zawrze jednostronnego kompromisu z władzami PRL i nie rezygnuje ze wsparcia dla „Solidarności”. Toteż wśród pierwszych enuncjacji utworzonej 22 kwietnia 1982 r. Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej podziemnej „Solidarności” było „Oświadczenie w sprawie ugody narodowej”. Pisano w nim, że rozwiązanie polskich problemów jest niemożliwe bez rozmów między władzą i społeczeństwem. Jako płaszczyznę negocjacji gotowi jesteśmy przyjąć sformułowane przez Prymasowską Radę Społeczną warunki ugody narodowej9.
Przez władze PRL „Tezy” zostały przyjęte z nieukrywaną wrogością. Na posiedzeniu Sekretariatu KC 24 kwietnia wspomniano o nich marginalnie jako o negatywnym przykładzie upolityczniania się Kościoła. Dyskusja dotyczyła tego, jak ograniczyć i „wkomponować” Kościół w struktury systemu. O woli dialogu, ugody, porozumienia nie wspominano. „Solidarność” uznawano za kartę zamkniętą10.
Musiało minąć siedem lat, wypełnionych wieloma dramatami i pogłębiającym się kryzysem, aby możliwy stał się powrót do idei porozumienia narodowego.
Andrzej Friszke
1 Artykuł został oparty na dokumentacji znajdującej się w posiadaniu prof. Stanisława Stommy. Za jej udostępnienie Panu Profesorowi najserdeczniej dziękuję. Wszystkie podkreślenia w tekście — zgodnie z oryginałem dokumentów.
2 Wiesław Chrzanowski został członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej jesienią 1982 r.
3 Pod notatką znajduje się lista nazwisk — być może uczestników spotkania: ks. bp Orszulik, Turowicz, Wielowieyski, prof. Kukołowicz, Auleytner, prof. Stelmachowski, Micewski, Wilkanowicz, Siła-Nowicki, Stomma, Święcicki.
4 „Usilnie ponawiam prośbę... Nieznana korespondencja Jana Pawła II z Wojciechem Jaruzelskim”, „Więź” 2004 nr 6.
5 Turowicz reprezentował zdecydowanie prosolidarnościową linię. Na posiedzeniu Rady 23 stycznia w dyskusji wyraził krytyczną uwagę z powodu odwołania publikacji Komunikatu Rady Głównej Episkopatu z grudnia 1981 r. „Wyraził pogląd, że «Solidarność» i społeczeństwo nie godzą się z systemem totalitarnym”.
6 Taką wątpliwość wyraził np. Czesław Zgorzelski w liście do Stommy: „Pomyślane są bodaj jako podstawa do rozmów z władzami, a wolno przypuszczać, że rozmowy takie jeśli się odbędą, to nieprędko; po znacznym upływie czasu, w zmienionych warunkach, „tezy” mogą się okazać nieaktualne”. List do S. Stommy z 16 marca 1982.
7 Cyt. za: „Jan Paweł II i Episkopat Polski o stanie wojennym”, opr. Peter Raina, Londyn 1982, s. 191-192.
8 Tekst wydrukowano pierwotnie w „Piśmie Okólnym” Episkopatu 1982 nr 17, następnie w niektórych wydawnictwach podziemnych i emigracyjnych, także w wielu zbiorach dokumentów, m.in. „Jan Paweł II, Prymas i Episkopat Polski o stanie wojennym”, op. cit., s. 210-219.
9 „Od trzynastego do trzynastego. Analizy, dokumenty, relacje”, opr. Piotr Spiski, Londyn 1983, s. 129.
10 „Usilnie ponawiam prośbę...”, op. cit., s. 103-108.
