Czytelnia

Andrzej Friszke

Andrzej Friszke, Protest czy perswazja? Koło Posłów Znak w Sejmie PRL 1957-1961, WIĘŹ 2002 nr 3.

Próbę prawdziwego „łamania” Zawieyskiego podjął sam Gomułka 12 maja, doprowadzając katolickiego pisarza do kryzysu nerwowego. Dwa dni później Kliszko powtórzył, że memoriał jest „oszczerczy i wrogi” oraz zażądał od posłów „wyraźnego stanowiska, zwłaszcza określenia stosunku do socjalizmu i budownictwa socjalistycznego”. 6 czerwca odbyła się rozmowa Kliszki, Ochaba i Zambrowskiego, a więc najbarwpływowych — obok Gomułki — członków władz PZPR, ze Stommą i Zawieyskim. Przywódcy partii próbowali nakłonić posłów, by skrytymemoriał Episkopatu do rządu PRL z 15 kwietnia16. Posłowie tego oczywiście nie uczynili, ale próbowali w następnych tygodniach wpłynąć na Prymasa, by uczynił jakiś gest wobec władz, co mogłoby przynieść odprężenie atmosfery. Kardynał Wyszyński uczynienia takiego gestu jednak odmówił.

Nadzieję na zahamowanie pogarszania się stosunków między państwem a Kościołem posłowie Znaku wiązali z możliwością nawiązania bezpośredniego dialogu Gomułki z Prymasem Wyszyńskim. Jesienią 1959 r. sondowano możliwość odbycia takiego spotkania. Temat ten dominował podczas kolejnej rozmowy Zawieyskiego z Gomułką 28 grudnia. I Sekretarz wyraził zgodę, prosił jednak o formalny list Zawieyskiego, który powinien wystąpić jako pośrednik. Istotnie, list taki ułożyli Stomma, Zawieyski i Łubieński. Następnie Zawieyski zreferował treść rozmowy z Gomułką Prymasowi, który zgodził się na spotkanie. Do rozmowy Prymasa i I sekretarza doszło 11 stycznia 1960 roku, trwała ona cztery godziny i przebiegła w dobrej atmosferze, ale praktycznych powodów napięć nie usunęła17.

Kierownictwo PZPR przygotowywało w tym czasie kolejny etap „antyklerykalnej” ofensywy. Pod koniec grudnia ministerstwo oświaty wydało zarządzenie w sprawie nadzoru nad seminariami duchownymi, które w 1960 r. próbowano realizować przez dokonywanie inspekcji, a także brutalną kontrolę ich księgozbioru i konfiskatę części książek. Formą represji było też powoływanie niektórych alumnów do wojska. W lipcu wydano decyzję o kasacji niższych seminariów duchownych, którą realizowano stopniowo w następnych latach. 13 stycznia 1960 r. (a więc w dwa dni po rozmowie Gomułki z Wyszyńskim) minister oświaty wydał zarządzenie o likwidacji wielu szkół katolickich. Była to część szerokiego programu pełnej laicyzacji szkolnictwa, w tym usuwania religii ze szkół. Latem tego roku przeprowadzono „akcję letnią” MSW, mającą ujawnić fakty naruszania świeckości kolonii i obozów młodzieżowych. W 1960 r. podjęto szeroko zakrojoną akcję eliminacji z ośrodków służby zdrowia „klerykalizmu” (m.in. sióstr zakonnych, spowiedników), a także zajęto się sprawą upartyjnienia lekarzy i pielęgniarek. Środkiem atakowania Kościoła były również nowe przepisy podatkowe z 1959 r., które umożliwiały próby egzekwowania ogromnych sum zwłaszcza od księży i z diecezji, które władze zamierzały „ukarać”. W styczniu 1960 r. Biuro Polityczne KC PZPR zaleciło wstrzymanie wydawania zezwoleń na budowę nowych kościołów i kaplic. W tym samym czasie postanowiło wesprzeć finansowo Koła Księży przy Caritasie, które organizowano od połowy 1959 r. Koła Księży skupiały duchownych „pozytywnych” wobec władz państwowych i miały być wykorzystane jako czynnik dywersji wobec hierarchii kościelnej18.

poprzednia strona 1 2 3 4 5 6 7 8 9 następna strona

Andrzej Friszke

Bez Ciebie nie przetrwa WIĘŹ! Jak możesz pomóc?