Czytelnia

D. Karłowicz: Być może niezamierzony — tylko, że słaba z tego pociecha. Dobre intencje ludzi uruchamiających mechanizmy zjawisk, które sami podobno zwalczają, to dobry temat dla historyka głupoty — rewolucyjnej głupoty, dodajmy. Dlatego właśnie analogia z Dostojewskim jest chybiona — on sporo uwagi poświęcał temu właśnie typowi egzaltowanych rewolucjonistów, którzy choć tak niewiele rozumieją z otaczającego ich świata gotowi są niszczyć w imię ideałów tyleż naiwnych, co mętnych. Przecież i tu ważnym celem było zniszczenie starych struktur — i to się przecież w pewnym stopniu powiodło, otwierając drogę nieco mniej naiwnym następcom.

Rozkwit przemysłu pornograficznego wydaje mi się dość oczywistą konsekwencją puszczonego w ruch procesu pustoszenia sfery publicznej przez likwidację obszarów intymności i niemądrą antropologię opartą na wizji wolności jako nieodpowiedzialności. Industrializacja seksu, jego utowarowienie i cały przemysł porno — to dziecko tej logiki. Nie wiem, czy dla twórców Maja 68 to, co się dzieje współcześnie, byłoby klęską. Być może. Jednak trzeba dostrzec, że środowiska, które bronią przemysłu pornograficznego w imię demokracji i wolności jednostki, chętnie powołują się na idee proroków rewolucji seksualnej. Jeśli, jak Pan mówi, ci ostatni przeciw temu protestują, to chyba niezbyt donośnie.

P. Bratkowski: Myślę, że obrona pornografii płynie raczej ze środowisk radykalnie liberalnych niż tych mających cos wspólnego z klimatem Maja 68. Choć zapewne hasło wypisywane wówczas na paryskich murach — „Zabrania się zabraniać” — rodzi i dziś pewien odruch warunkowy: jeśli ktoś czegoś zabrania, to jest źle i trzeba się temu sprzeciwić.

Chcę natomiast przyznać, ze prorocy rewolucji 68 — wiążący sprawę wolności w sferze seksualnej z ogólnym wyzwoleniem jednostki spod presji konwenansów i poszerzeniem jej pola wolności — głęboko się mylili. Zamiast wyzwolenia otrzymaliśmy nowy wzorzec obyczajowy i potężną presję popkulturową, w której nie wypada się przyznać do tego, że ma się nieudane życie seksualne albo nie ma się go wcale, albo twierdzić, że seks nie jest wcale pierwszoplanową sprawą i nie od niego zależy pełna samorealizacja człowieka. Poza tym wszechobecność seksu w mediach zbanalizowała go, zdarła zeń aurę tajemniczości, w efekcie — spowodowała, że zaczął się ludziom, mającym coraz więcej innych rozrywek, nudzić.

K. Knotz: Potwierdzam to. Katecheci mają podobne doświadczenia. Coraz częściej mówią, że młodzież nie chce już rozmawiać na lekcjach religii o seksie. Kiedy próbują rzucić taki temat, uczniowie ciężko wzdychają : „Nie, tylko nie o seksie”

D. Karłowicz: Mam wrażenie, ze współczesność uważa swój radykalizm w różnych obszarach życia społecznego za coś bez precedensu. Tymczasem lata trzydzieste XX wieku w wymiarze postulatów i praktyki niejednokrotnie przewyższały obecne ekstrema. II wojna światowa na pewien czas odwróciła wiele tendencji, które na nowo odżyły w latach sześćdziesiątych.

P. Bratkowski: Owszem, te idee zrodziły się wcześniej i czekały w zamrożeniu do lat sześćdziesiątych.

D. Karłowicz: Maj 68 tworzyli ludzie raczej słabo wykształceni filozoficznie i może właśnie dlatego tak silnie przekonani o słuszności swoich, w znacznej części nie najmądrzejszych, poglądów. Nie mam najmniejszych wątpliwości, patrząc na moich dziadków, że oni dla swojej miłości nie potrzebowali żadnej rewolucji, tak samo jak moja babcia — osoba obdarzona nadzwyczajnym temperamentem — nie potrzebowała sufrażystek do tego, żeby osiągnąć pozycję kobiety samodzielnej. Być może w kulturze francuskiej pozycja kobiety nie była tak wyjątkowa i silna jak w kulturze polskiej — i stąd wziął się tak gwałtowny wybuch.