Czytelnia

Takie użycie Amen – podkreślają bibliści – nie ma analogii w świecie żydowskim i oznacza, że Jezus był przeświadczony o tym, że jest kimś więcej niż prorokiem czy nauczycielem mądrości: On jest Amen – Boskim gwarantem swoich słów i czynów. Dlatego między innymi św. Mateusz na zakończenie Kazania na Górze stwierdza: gdy Jezus dokończył [swoich] mów, tłumy zdumiewały się Jego nauką. Uczył ich bowiem jak ten, który ma władzę, a nie jak uczeni w Piśmie (Mt 7,28-29). Być może o tym tajemniczym Amen Jezusa z Nazaretu wiedział św. Paweł, pisząc w Drugim Liście do Koryntian: Albowiem ile tylko obietnic Bożych, w Nim wszystkie są „tak”. Dlatego też przez Niego wypowiada się nasze „Amen” Bogu na chwałę” (1, 20)².

Budzenie sumień

„Wrażliwość na Boga” i Jego prawa do człowieka łączy się u proroka z niezwykłą wrażliwością etyczną. Nie głosi on siebie, lecz walczy o najwyższe wartości i ich zakorzenienie w Bogu. Choć mistyk też widzi Boga, prorok nie jest właściwie mistykiem. On widzi Boga w prostocie i odwadze serca, które potrafi być większe od prawa, od przykazań, od samego siebie. Jahwe daje prawo, ale prawo tylko jakby szkicuje obszar czynu etycznego i zakreśla jego granice. Decyduje sumienie, serce, które powinno być nacechowane sprawiedliwością i miłością oraz wypełnione miłosierdziem. Tam, gdzie wierzący zdaje się na samo tylko na prawo, gdzie brakuje sumienia, pojawia się szczególnie zwalczany przez proroków legalizm. Lecz takie będzie przymierze – mówi Bóg ustami Jeremiasza – jakie zawrę z domem Izraela po tych dniach – wyrocznia Pana: Umieszczę swe Prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu (Jr 31, 33). Miernikiem prawości sumienia jest stosunek do ubogich, przybyszów, wdów i sierot: Co mi po mnóstwie waszych ofiar? – mówi Pan. Syt jestem całopalenia kozłów i łoju tłustych cielców. [...] Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobru! Troszczcie się o sprawiedliwość, wspomagajcie uciśnionego, oddajcie słuszność sierocie, w obronie wdowy stawajcie! (Iz 1, 11.17).

Prorok jest zatem szczególnie wrażliwy na zaufanie Jahwe w konkretach życia, w codzienności, a nie na wizje czy spekulację dotyczącą Jego wewnętrznego życia, zaświatów. Nie znajduje też w swoim posłannictwie miejsca na autonomię, niezależność polityki od moralności, opartej na woli Bożej. Jego „Tak mówi Pan” odnosi się do wszystkich sfer życia. Według Ernsta Renana Grecja nauczyła nas myśleć, Rzym rozbudował prawo, lecz Jerozolimie zawdzięczamy rozbudzenia sumienia i poczucia sprawiedliwości – pisze Anna Świderkówna, odnosząc to dzieło rozbudzenia sumień wprost do proroków³.

Przeciw niewrażliwości, faryzeizmowi

Przeciw komu i czemu kieruje się głos prorocki? Sprostujmy jedno nieporozumienie: proroka często przeciwstawia się kapłanowi i królowi. Rzeczywiście prorocy często występowali przeciwko kapłanom. Być może najbardziej radykalnie czynił to... Jan Chrzciciel, syn kapłański, który zamiast sprawować służbę świątynną, zgodnie z czasem przepisanym oddziałowi Abiasza, idzie na pustynię i tam – poza Świątynią, poza rytuałem dnia postu i pokuty Yom Kippur – gromi Izraela, wzywając go do pokutowania i nawrócenia na nadejście Mesjasza. Ale przecież miejsce proroka w dziejach przymierza jest określone przez relację do kapłana. Kapłan przez swoją służbę miał strzec przymierza, przywoływać je na pamięć, uobecniać...