Czytelnia
Andrzej Friszke, Pośrednik w wielkiej polityce, WIEŹ 2006 nr 11.
Z kim strona rządowa zasiadała do rozmów jako z przedstawicielami Kościoła? Wszyscy negocjatorzy to wiedzieli, ale rzecz pozostawała w niedomówieniu, zarówno w 1984, jak w 1988 r. Ks. Orszulik reprezentował siebie (był zastępcą sekretarza Episkopatu) oraz abp. Bronisława Dąbrowskiego, sekretarza Episkopatu. Wiadomo było, że komunikują się oni z Janem Pawłem II, wielkim nieobecnym w rozmowach, którego opinie wpływały jednak w zasadniczym stopniu na stanowisko strony kościelnej. Wiadomo również było, że innym nieobecnym w tych rozmowach, ale ważącym na ich przebiegu, jest prymas Józef Glemp. Zarazem jednak władze miały informacje o różnicach między abp. Dąbrowskim (bardziej prosolidarnościowym) a prymasem. Jak wyglądały dyskusje nad tymi kwestiami w Radzie Głównej Episkopatu, tego niestety nie wiemy, gdyż jej protokoły nie zostały ujawnione.
Nie ma żadnych postaw, by sądzić, że dalsze badania i odkrycia archiwalne osłabią moc przekazu płynącego z tych zapisków. Szkoda więc jedynie, że tak wielkiej wagi dokumenty nie zostały poprzedzone bardziej solidną przedmową, w której by wyjaśniono sytuację negocjatorów, stopień ich umocowania przez Radę Główną Episkopatu, kontakty z Watykanem, a także omówiono poważną literaturę dotyczącą tego tematu i wskazano na inne publikacje źródłowe. Brak przypisów utrudnia lekturę czytelnikom mniej wprowadzonym w temat. Można też mieć wątpliwości co do zręczności nadanych przez redaktora, nazbyt publicystycznych tytułów dokumentów. Te uchybienia są skutkiem tego, że książkę opublikowało wydawnictwo niemające doświadczenia w edycji tekstów naukowych i źródłowych. Owe niedoskonałości nie osłabiają jednak rangi dokumentów, które ukazują jeden z najważniejszych procesów politycznych dwudziestowiecznej historii Polski.
