Raporty
Język wiary i niewiary
Język wiary to sprawa ważna nie tylko dla specjalistów, ale również dla każdej osoby wierzącej. To przecież narzędzie opisu doświadczenia duchowego, więzi z Bogiem. Podobnie jest z problemami języka niewiary – dotyczą one nie tylko ludzi niewierzących, lecz poniekąd nas wszystkich. Dlatego właśnie autorzy raportu Laboratorium WIĘZI – który przynosi lutowo-marcowy numer WIĘZI – przyglądają się językowi, jakim mówimy o wierze i niewierze.
Ks. Andrzej Draguła w artykule Język między wiarą a niewiarą przekonuje, że języki wiary i niewiary nie są od siebie całkowicie odmienne. „Zdanie «nie wierzę w Boga» – dowodzi ks. Draguła – jest raczej wypowiadane w sensie «wierzę, że Bóg nie istnieje». I to najczęściej określony Bóg, jakiś Bóg, Bóg, z którego wizją zostaliśmy skonfrontowani. W gruncie rzeczy, zamiast «niewiary» spotykamy więc «wiarę na nie».
O różnych doświadczeniach „wiary na nie” rozmawiają prof. Jacek Filek, który deklaruje: „Wprawdzie nie mam daru wiary, ale to nie znaczy, że jestem człowiekiem niewierzącym.” i Andrzej Miszk przyznający: „Mam za sobą kilkanaście lat silnej niewiary, która potem przerodziła się w agnostycyzm, a zakończyła dramatycznym nawróceniem”. Rozmowa tych dwóch filozofów – Bóg wśród ruin? – uzmysławia, jak wiele w spotkaniu wierzącego i niewierzącego zależy od języka, jakim się komunikują.
Ciekawemu zjawisku języka wykreowanego przez wspólnoty religijne przyglądają się językoznawczynie, Katarzyna Czarnecka i Małgorzata Nowak, które nie tylko zachęcają do Podzielenia się świadectwem, ale również „pochylają się nad ubogaceniem” i wprowadzają czytelników w świat tak enigmatycznych pojęć, jak: „glosolalia”, „skrutacja” czy „bolej”.
Swój własny, wewnętrzny język, tworzą także klerycy, których wiedzę przebadał językoznawca, ks. Wiesław Przyczyna, a o efektach opowiedział w dyskusji z rektorem krakowskiego seminarium duchownego, ks. Grzegorzem Rysiem. Chcąc przekonać się, czy naprawdę istnieją Klerycy bez pytań? i jak uczyć przyszłych księży wrażliwości na słowo, należy koniecznie sięgnąć po nową WIĘŹ.
Swoje obserwacje odnośnie języka religijnego, jakim posługują się ludzie polskiego Kościoła, zawarł w ankiecie Zalety i przywary polskiego języka wiary Zespół Laboratorium WIĘZI. W syntezie autorstwa Zbigniewa Nosowskiego zaprezentowano mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia polskiego języka wiary. Autorzy zwracają m.in. uwagę na hermetyczność języka: „chrześcijański język religijny staje się językiem martwym”, jedną z jego bolączek jest „problem wytartych metafor, wyślizganych zdań, zwrotów, które kiedyś przynosiły ożywczego ducha i stawiały przed oczami słuchaczy wyraźny obraz, obecnie jednak na skutek ciągłego używania całkowicie straciły swą moc”.
Skoro język religijny napotyka takie ograniczenia, może warto się zastanowić nad tym, czy jest on w ogóle zdolny do adekwatnego opisu rzeczywistości? Tym zajmują się w brawurowym dwugłosie Jak opisać nieopisywalne? filozof Jan Woleński i teolog ks. Grzegorz Strzelczyk.
Niebanalne przykłady wykorzystania popkultury w głoszeniu Dobrej Nowiny prezentuje Anna Sosnowska. Popteologia czy pseudoteologia? – pyta autorka, poddając wnikliwej analizie język pisarstwa religijnego Szymona Hołowni. O nowy język, poszukujący człowieka i starający się przekazać jak najpełniej przesłanie wiary apeluje także „woodstockowy biskup”, czyli bp Edward Dajczak w rozmowie Mów po ludzku, którą specjalnie dla WIĘZI przeprowadził Konrad Sawicki.
ks. Andrzej Draguła | – | Język między wiarą a niewiarą |
Jacek Filek i Andrzej Miszk (dyskusja) | – | Bóg wśród ruin? |
Katarzyna Czarnecka Małgorzata Nowak | – | Podzielmy się świadectwem. Język wspólnot religijnych |
ks. Wiesław Przyczyna ks. Grzegorz Ryś (dyskusja) | – | Klerycy bez pytań? |
Zespół Laboratorium WIĘZI | – | Zalety i przywary polskiego języka wiary |
Jan Woleński | – | Jak opisać nieopisywalne? O granicach języka religijnego |
ks. Grzegorz Strzelczyk | – | Jak opisać nieopisywalne? Teologia jako proteza |
Anna Sosnowska | – | Popteologia czy pseudoteologia? O pisarstwie religijnym Szymona Hołowni |
bp Edward Dajczak Konrad Sawicki | – | Mów po ludzku |