Czytelnia

„Wołyńska debata” pokazała również, jak głęboko zakorzenione są w ukraińskim społeczeństwie antypolskie resentymenty, wynikające tak z rzeczywistych doświadczeń historycznych, jak również z długotrwałego funkcjonowania antypolskich klisz propagandowych. Ukraińska debata pokazała też, iż niezwykle łatwo można je ożywić. U progu niepodległości Polska i Ukraina, wbrew dramatycznemu dziedzictwu historycznemu, potrafiły właściwie bez problemów ułożyć swoje stosunki. W połowie lat 90. można było mieć złudne przekonanie, że rzeczywiste pojednanie między Polakami a Ukraińcami jest kwestią najbliższego czasu. Wydawało się również, że znacznie trudniej, ze względu na istniejący negatywny stereotyp Ukraińca, będzie przekonać do pojednania polskie społeczeństwo. Przebieg „wołyńskiej debaty” na Ukrainie pokazał, wbrew optymistycznym na ogół badaniom opinii publicznej, że droga Ukraińców do pojednania z Polakami wcale nie będzie łatwiejsza.

U progu „debaty wołyńskiej” tylko niewielka część Ukraińców (22,7%) wiedziała cokolwiek o tragedii sprzed 60 lat. Spośród nich prawie 38% winą za nią obarczało i Polaków, i Ukraińców, zaś ponad 15% jedynych winnych widziało w Polakach¹⁸. Nie ulega wątpliwości, że w wyniku „dyskusji wołyńskiej” liczba osób, które posiadają jakąś wiedzę o tej tragedii, znacznie wzrosła. Jednocześnie ze względu na sposób przedstawienia wydarzeń sprzed 60 lat przez większość ukraińskich mediów należy wątpić, by w radykalny sposób zmienił się sposób postrzegania wołyńskich wydarzeń. Dla większości Ukraińców wołyński dramat był krwawym konfliktem polsko-ukraińskim, za który odpowiedzialne są obie strony.

Bogumiła Berdychowska

¹ Patrz m.in. Stepan Radelczuk, „Widpowidalnist polśkoji storony”, „Za Wilnu Ukrajinu” 24-25.01.2003; Zajawa Switowoho Konhresu Ukrajinciw wid 12 trawnja 2003, „Nasze Słowo” 8.06.2003; Wołodymyr Serhijczuk, „Trahedija Wołyni”, Kyjiw 2003, s. 72.
² Wołodymyr Serhijczuk, op.cit.., s. 72-97.
³ Właśnie taki tytuł nosiła książka autorstwa prof. Władysława Filara.
⁴ Myrosław Popowycz, „Wołyń: nasze i ne nasze hore”, „Krytyka” (Kijów) 2003 nr 6.
⁵ M. Sywyćkyj, „Polsko-ukrajinśkyj konflikt 1943-1944 rr”, „Wołyń” 23.05.2003.
⁶ Najlepiej ten sposób rozumowania oddaje zdanie zamieszczone w jednym z tekstów na łamach „Wołynia” (30.05.2003.): „Wołyń 1943-44 rr. Ofiary zbrodni czy sprawiedliwej walki narodowowyzwoleńczej?”
⁷ Tym terminem posługiwał się Ihor Iliuszyn. Patrz: Ihor Iliuszyn, „Wołynśka trahedija 1943 — 1944”, Kyjiw 2003.
⁸ Tak pisał o tym Bohdan Ołeksiuk (B. Ołeksiuk, „Wołyń: ispyt sumlinnja ukrajinciw i poliakiw”, „Lwiwśka Hazeta” 19.03.2003): Niezaprzeczalnym faktem jest zagłada z rąk ukraińskich polskiej ludności cywilnej na ziemi, na której żyła od wieków.
⁹ Patrz m.in. „Wołyń — 1943/44: newidoma trahedija”, cz. I, 7.05.2003, W. Wiatrowycz, „Wybaczennja za...?”; W. Porowczuk, „Czy szukały poliaky istyny w Ostrozi”, „Wołyń” 18.04.2003; J. Daszkewycz, „Wołynśkyj wuzoł”, „Uniwersum” 2003 nr 5-6.
¹⁰ S. Prask, „Chołmszczyna: rik 1943”, „Wołyń” 25.07.2003.
¹¹ Patrz m.in. W. Kwasza, „Powertajuczys do trahediji seła Małyn”, „Wołyń” 27.06.2003; „U seli Japolot, szczo na kostopilszczyni, widnowleno kurhan z pamjat pro żertwy polskoho terroru”, „Wołyń” 16.05.2003; P. Tumanowśkyj, „...u Tajkurach”, „Wołyń” 18.07.2003.
¹² „Perednie słowo”, „Ji” 2003 nr 28, s. 10
¹³ Anton Borkowśkyj, „Pojednannja u skorboti”, „Postup” 15.07.2003. Komentarz Oleha Tjahnyboka (Socjal-Nacjonalistyczna Partia Ukrainy).
¹⁴ Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja z głośnym w swoim czasie tekstem szefa administracji prezydenta Kuczmy, Wiktora Medwedczuka: „Wołyń — nasz spilny bil” („Deń” 2.04.2003). Medwedczuk zdecydowanie potępił antypolską akcję UPA, ale uczynił to z „partyjnej” perspektywy.
¹⁵ Bohdan Ołeksiuk, „Wołyń: ispyt sumlinnja dla ukrajinciw i poliakiw”, „Lwiwśka Hazeta” 19.03.2003.
¹⁶ O. Zajec, „Wołynśkyj urok: pislamowa do urochystostej”, „Lwiwśka Hazeta” 18.07.2003.
¹⁷ J. Hrycak, „Nasze i duże nasze hore”, „Krytyka” 2003 nr 7-8.
¹⁸ Badanie Centrum Badań Ekonomicznych i Politycznych im. Ołeksandra Razumkowa przeprowadzone w dniach 21-29 kwietnia 2003 na próbie 2036 respondentów ze 123 miejscowości ze wszystkich regionów Ukrainy, „Dzerkało Tyżnia” 24.05.2003.