Czytelnia

W ostatnich tygodniach poprzedzających wprowadzenie stanu wojennego Geremek wspólnie z Mazowieckim prowadzili 13 listopada 1981 r. rozmowy w Brukseli na temat możliwości uruchomienia pomocy żywnościowej dla Polski, wobec załamania się w kraju podaży artykułów spożywczych¹⁵. Podjęta na Zachodzie akcja miała poprawić nie tylko sytuację społeczeństwa, ale też wykazać międzynarodowe możliwości „Solidarności”, a w Polsce wyhamować scenariusz konfrontacyjny i ułatwić powrót do polityki dialogu. Była to pierwsza duża polska inicjatywa podjęta w EWG, przyszłej Unii Europejskiej, właśnie przez doradców „Solidarności”.

Od internowania do Komitetu Obywatelskiego

Geremek został internowany 13 grudnia 1981 r. Umieszczono go najpierw w Iławie, potem Białołęce, gdzie w styczniu prowadził strajk głodowy. Przeniesiony 21 stycznia do Jaworza, a potem do Darłówka przebywał w obozie internowanych do 23 grudnia 1982 r., czyli do likwidacji statusu internowania. W tym czasie toczyło się śledztwo przeciw przywódcom „Solidarności”, których zamierzano oskarżyć o dążenie do obalenia przemocą ustroju. Ostatecznie zarzutem takim objęto czterech członków KSS „KOR” i siedmiu przywódców „Solidarności”. Rozważana w pierwszym półroczu lista była jednak dłuższa, znajdował się na niej również Geremek oraz sekretarz KKP Andrzej Celiński, którego uważano za jego prawą rękę. Brano też pod uwagę postawienie przed sądem Lecha Wałęsy. Ostatecznie władze postanowiły zawęzić sprawę do jedenastu działaczy.

Po zwolnieniu z ponadrocznego internowania Geremek odnowił kontakty zarówno z kręgiem związanych z „Solidarnością” intelektualistów, jak Lechem Wałęsą, a także z działaczami pozostającymi w podziemiu. W jednej z notatek SB oceniano, że „jest zwolennikiem «polityki małych kroków» w działalności zmierzającej do odbudowania struktur «Solidarności»”¹⁶. Swój pogląd na sprawy polskie wyłożył w rozmowie z dziennikarzem włoskiego „Il Tempo” (12 IV 1983), w którym przestrzegał wojskowych, by nie upajali się swą siłą i wskazywał na brak szans wyprowadzenia kraju z kryzysu w warunkach takiego reżimu. Opowiadał się za przywróceniem w Polsce dialogu społecznego, z którym musi być związana całkowita amnestia i przywrócenie działania „Solidarności”. Na pytanie o możliwość rozmów z Jaruzelskim, odparł: „Z pewnością, jak powiedział Wałęsa, jeśli pewnego dnia będziemy rozmawiali, nie uczynimy tego na kolanach”¹⁷. Ten wywiad został uznany przez MSW i usłużną prokuraturę za atak na władzę — 15 maja Geremek został aresztowany. Uwolniono go 29 lipca na mocy amnestii, która objęła ogromną większość więźniów politycznych (sceny z tego uwolnienia nakręcone przez telewizję na polecenie SB mogliśmy niedawno oglądać w materiałach prezentowanych po śmierci Profesora). W swoich raportach oficerowie MSW podkreślali, że odmawia wyjaśnień, zachowuje się arogancko i uważa aresztowanie za bezpodstawne.

Założeniem podstawowym było dla Geremka podtrzymanie kontaktów i więzi z Wałęsą, którego nadal uważał za zwornik i symbol „Solidarności”, czytelne dla społeczeństwa i dla świata uosobienie polskich dążeń wolnościowych. W grudniu 1983 r. gen. Kiszczak zatwierdził plan działań wobec Wałęsy, którego punktem najważniejszym było przeciwdziałanie kontaktowaniu się z nim Geremka, Mazowieckiego i Siły-Nowickiego. Kiedy 14 stycznia 1984 r. SB dokonała w mieszkaniu Geremka rewizji znalazła u niego teksty polskiego i francuskiego przemówienia Wałęsy na uroczystości otrzymania nagrody Nobla z odręcznymi poprawkami Geremka¹⁸.