Czytelnia

Posługiwanie się przez uczestników ukraińskiej debaty o Wołyniu przywołanymi wyżej słowami-kluczami, wbrew formalnym deklaracjom, a u części dyskutantów niewątpliwie rzeczywistym intencjom, nie służyło lepszemu zrozumieniu istoty wydarzeń sprzed 60 lat, lecz skonstruowaniu takiej wizji przeszłości, która pozwoli na „podzielenie się” odpowiedzialnością za antypolską akcję UPA z jej ofiarami. Podobny zabieg stosowali nie tylko autorzy związani z obozem postounowskim (co z ich perspektywy jest zupełnie racjonalne), ale również tacy — wywodzący się z obozu władzy lub środowisk liberalnych — którzy z tym obozem nie mają nic wspólnego. Temu swoistemu „zwarciu szeregów” niewątpliwie sprzyjał fakt, że debata o antypolskiej akcji UPA była ściśle związana z dyskusją o przebiegu uroczystości upamiętniających jej ofiary, w tym z ewentualnymi przeprosinami pod adresem Polaków. Im bardziej antypolska akcja UPA stawała się „zwyczajna”, nieuchronnie wpisana czy wynikająca ze złej jakości wcześniejszych stosunków między Polakami a Ukraińcami, tym bardziej uzasadniony stawał się postulat, by radykalnie ograniczyć uroczystości ku czci jej ofiar, lub zasadniczo zmienić ich charakter — na przykład by były to uroczystości ku czci ofiar zbrojnego konfliktu AK i UPA.

Charakterystyczna jest ulga, z jaką środowiska skrajnie prawicowe zareagowały na fakt, iż w przemówieniu prezydenta Leonida Kuczmy w czasie uroczystości w Pawliwce-Porycku nie znalazła się prośba o wybaczenie: To, że Kuczma nie powiedział „wybaczcie” — jest pozytywne. Uważam, że związane jest to z tym, że ciągle odbywały się akcje protestacyjne, z tym, że 82% wołynian powiedziało: nie trzeba przepraszać, swoją rolę odegrało także stanowisko [ukraińskiego] parlamentu. To wszystko sprawiło, że Ukraińcy ostatecznie nie padli twarzą w błoto, przepraszając Polaków¹³. Nie mniej charakterystyczna jest reakcja jednego z opozycyjnych publicystów, który w zachowaniu władz Ukrainy w kontekście obchodów wołyńskich dopatrzył się nawet swoistego patriotyzmu tych ostatnich.