Czytelnia
Tadeusz Szawiel, Wiara i Kościół w Europie, WIĘŹ 2003 nr 5.
Tabela 1. Kim są Europejczycy?
1990 | 1999 | 1999 | ||||||||||
reli- gijny | niereli- gijny | ate- ista | reli- gijny | niereli- gijny | ate- ista | religijny | niereligijny | ateista | ||||
18-29 | 30 i wiecej | 18-29 | 30 i wiecej | 18-29 | 30 i wiecej | |||||||
Francja | 48 | 36 | 11 | 45 | 38 | 14 | 35 | 49 | 47 | 37 | 18 | 14 |
Wlk. Brytania | 54 | 38 | 4 | 39 | 49 | 5 | 26 | 46 | 64 | 50 | 9 | 4 |
Niemcy Zach. | 54 | 27 | 2 | 59 | 32 | 4 | 47 | 65 | 48 | 30 | 5 | 4 |
Niemcy Wsch. | 32 | 37 | 17 | 27 | 47 | 21 | 22 | 30 | 56 | 48 | 22 | 22 |
Holandia | 59 | 33 | 6 | 63 | 30 | 6 | 56 | 65 | 36 | 29 | 8 | 6 |
Austria | 70 | 15 | 2 | 76 | 18 | 2 | 71 | 82 | 26 | 17 | 3 | 2 |
Hiszpania | 64 | 28 | 4 | 57 | 33 | 6 | 42 | 65 | 47 | 30 | 11 | 5 |
Włochy | 82 | 10 | 3 | 84 | 11 | 3 | 82 | 87 | 15 | 10 | 2 | 3 |
Irlandia | 72 | 27 | 1 | 71 | 23 | 2 | 68 | 77 | 32 | 21 | 1 | 2 |
Polska | 96 | 3 | 1 | 92 | 4 | 1 | 93 | 94 | 5 | 4 | 1 | 1 |
Słowacja | 69 | 16 | 3 | 77 | 13 | 4 | 75 | 84 | 20 | 12 | 5 | 4 |
Czechy | 38 | 47 | 5 | 41 | 46 | 8 | 34 | 46 | 58 | 46 | 8 | 8 |
Węgry | 53 | 39 | 4 | 58 | 35 | 5 | 47 | 63 | 47 | 32 | 6 | 6 |
Rosja | 60 | 27 | 4 | 64 | 66 | 32 | 29 | 4 | 5 | |||
Ukraina | 68 | 20 | 3 | 77 | 75 | 20 | 22 | 2 | 3 | |||
Rumunia | 83 | 14 | 1 | 77 | 87 | 21 | 12 | 2 | 1 | |||
Grecja | 82 | 15 | 2 | 57 | 90 | 39 | 9 | 4 | 1 |
Już w 1990 roku widoczne jest znaczne zróżnicowanie Europejczyków ze względu na religijność. Niskim poziomem wyróżniają się Europejczycy w dwóch krajach – w Niemczech Wschodnich i Czechach – w których tylko około jednej trzeciej mieszkańców określa się jako osoby religijne. Również jedynie w dwóch krajach – Niemczech Wschodnich i Francji – znaczący odsetek mieszkańców (ponad 10%) określa się w opozycji do religii, jako ateiści. W największym stopniu religijni są mieszkańcy Polski, Włoch, Irlandii, Austrii, Słowacji i Hiszpanii, gdzie około dwóch trzecich (lub więcej) mieszkańców określało się jako osoby religijne. Interesujące jest to, że są to bez wyjątku kraje katolickie. W pozostałych krajach około połowy mieszkańców określa się jako religijne.
Co zmieniło się dziewięć lat później? Ogólnie biorąc, zmieniło się niewiele, w jednych krajach odsetek osób religijnych nieco wzrósł, w innych nieco zmalał, z trzema wyjątkami. Znacząco zmalał poziom religijności w Wielkiej Brytanii (o 15 punktów procentowych) i Hiszpanii (o 7 punktów), a znacząco wzrósł na Słowacji (o 8 punktów procentowych). Istotny wzrost nastąpił także w Niemczech Zachodnich, w Austrii oraz na Węgrzech. Najmniej religijni byli w 1999 roku – podobnie jak dziewięć lat wcześniej – mieszkańcy Niemiec Wschodnich oraz Czech, ale dystans między nimi wzrósł. O ile Niemcy Wschodnie stały się po upływie dziewięciu lat jeszcze mniej religijne, o tyle w Czechach nastąpił niewielki wzrost.
Zwraca uwagę, że w 1999 roku prawie wszystkie (uwzględnione w tabeli) kraje postkomunistyczne (z wyjątkiem Niemiec Wschodnich i Czech) są krajami religijnymi: wyraźna większość (58% i więcej) mieszkańców w tych krajach to osoby religijne. Zaskakiwać może wysoki odsetek osób religijnych w Rosji i na Ukrainie. Pozwala to sformułować ogólniejszy wniosek. System komunistyczny sam w sobie nie okazał się skuteczny w niszczeniu religijnej tożsamości. W Rosji i na Ukrainie, także w Rumunii i na Słowacji, tożsamości religijne albo przetrwały, albo po upadku reżimów komunistycznych błyskawicznie się odbudowały. Z kolei w Niemczech Wschodnich – kraju na początku lat pięćdziesiątych religijnym – komunizm okazał się skuteczny w wyrugowaniu tożsamości religijnych.