Czytelnia

Definicji tej brakuje elementarnych cech — lakoniczności i konkretności. Czy jednak nie jest urzekająca troska autora o to, by czytelnik potrafił zająć wobec tak skomplikowanej materii właściwe stanowisko?

Od strony rodziny

W okresie powojennym małżeństwo przestało być definiowane w kategoriach religijnych, a zaczęło być traktowane coraz częściej jako stan przejściowy do założenia „podstawowej komórki społecznej”. W Słowniku języka polskiego⁷ z 1962 roku można wyczytać, że małżeństwo to „związek prawny mężczyzny i kobiety mający na celu utworzenie rodziny” (definicja ta jest bardzo podobna do tej zawartej w Słowniku współczesnego języka polskiego⁸, wydanym w 2000 roku, mówiącej, że małżeństwo to „uznany i regulowany przez prawo trwały związek mężczyzny i kobiety zawarty dla utworzenia rodziny”). W Encyklopedii powszechnej PWN z roku 1984 małżeństwo jest definiowane jedynie poprzez ujęcie socjologiczne:

„socjol. Jedna z najstarszych instytucji społecznych będąca podstawą rodziny, występująca u wszystkich znanych ludów i zmieniająca się wraz z ich historycznym rozwojem; charakter i struktura małżeństwa zależą od norm prawnych i religijnych regulujących jego funkcjonowanie, oraz od rozwoju ekonomicznego (głównie stosunków własności i podziału pracy) panującego w danym społeczeństwie.”

Po roku 1989 uwarunkowania ekonomiczne przestały już odgrywać tak wielką rolę w polskich encyklopediach, choć nadal dominuje w nich socjologia. Encyklopedia PWN⁹ w wydaniu z 1999 r. prezentuje znacznie bardziej zróżnicowane ujęcie kwestii małżeńskiej, obejmujące także znaczenie religijne:

„1) prawo regulowany przez prawo trwały związek kobiety i mężczyzny, zawarty w celu wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy, wierności i współdziałania dla dobra założonej rodziny, zwłaszcza wychowania dzieci,

2) socjol. Związek kobiety i mężczyzny uznany przez prawo, religię lub zwyczaj, będący podstawą rodziny. Jedna z instytucji społecznych występująca u wszystkich znanych ludów; charakter i struktura małżeństwa zależą od typu kultury, zwłaszcza systemu pokrewieństwa, zespołu norm prawnych i religijnych regulujących jego funkcjonowanie,

3) teolog. W Kościołach katolickim i prawosławnym sakrament, którego udzielają sobie nowożeńcy w obecności kapłana i 2 świadków; mężczyzna i kobieta stanowią wspólnotę życia, czyli wspólnotę miłości, w Nowym Testamencie małżeństwo jest obrazem więzi Jezusa Chrystusa z Kościołem.”

Podobne wątki, ale w wersji maksymalnie skondensowanej prezentuje Inny słownik języka polskiego PWN¹⁰ w 2000 roku: „Małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny usankcjonowany prawnie. Jeśli jest zawierany w kościele, to jest traktowany jako sakrament”.

Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny¹¹ stwierdza: „socjolog. jedna z najstarszych instytucji społecznych, polegająca na związku kobiety i mężczyzny, będącym podstawą utworzenia rodziny, w większości kultur zatwierdzonym prawem państwowym albo religijnym”.

Bezpłciowo

Przypatrując się definicjom małżeństwa w słownikach minionych dziesięcioleci, można zaobserwować kilka wspólnych wytycznych: bezspornie podkreślano w nich wspólnotę mężczyzny i kobiety budujących małżeństwo, akcentowano wątek prawny, często odwoływano się do dobra dzieci i rodziny. Jednak w ciągu kilku ostatnich lat powyższe zdroworozsądkowe wytyczne przestały być obowiązujące.