Czytelnia

Co również istotne, Kościół w Polsce niezmiennie od wielu lat jest postrzegany jako instytucja wpływowa i w dużym stopniu oddziałująca na to, co się dzieje w kraju. Jednak, mimo znacznego zaufania społecznego, wpływ Kościoła na sprawy kraju − w tym przede wszystkim na politykę państwa − dla dużej części Polaków wciąż pozostaje nadmierny. Od lat powszechna jest zgoda co do tego, że Kościół nie powinien angażować swojego autorytetu w spory polityczne i bezpośrednio wpływać na decyzje rządzących .

Religijność subiektywna

Wszelkie, w miarę obiektywne wskaźniki religijności Polaków, które skrótowo opisano powyżej, znajdują wyraźne odzwierciedlenie w subiektywnych ocenach własnej religijności . Zarówno zatem religijność „obiektywna”, jak i „subiektywna” w znacznym stopniu kształtowane są przez te same czynniki. Zależności pomiędzy nimi a różnego typu zmiennymi socjodemograficznymi są zbliżone. Zanim jednak przejdziemy do omówienia tych korelatów, skupmy się na subiektywnych ocenach religijności.

Polacy zapytani w kwietniu 2006 roku o swoją religijność – bez względu na to, czy aktywnie uczestniczą w obrzędach kościelnych, czy też nie biorą w nich udziału – w zdecydowanej większości uznali się za religijnych (69%), w tym co piąty (21%) określił się mianem bardzo religijnego. Jeden na sześciu badanych (17%), mówiąc o swojej religijności, wskazywał centralny punkt na 7-stopniowej skali, oznaczający obojętność w tym względzie, a tylko 14% ankietowanych uznało się za niereligijnych, z czego jedynie czterech na stu (4%) wybierało skrajny punkt na skali, wskazujący na całkowitą areligijność . W porównaniu z rokiem 1998 obecnie Polacy wydają się nieco bardziej dookreśleni w kwestii swojej religijności. W ciągu ostatnich ośmiu lat przybyło bowiem zarówno tych, którzy przypisują sobie miano niereligijnych (z 10 do 14%), jak również tych, którzy określają się jako religijni (z 65 do 68%). Wyraźnie zmniejszył się natomiast (z 25 do 17%) odsetek osób, w swoim przekonaniu, religijnie obojętnych.

Pytając o subiektywną ocenę religijności Polaków, zaznaczono wprawdzie, że nie musi ona oznaczać poziomu uczestnictwa w praktykach religijnych, jak się jednak okazuje właśnie ten element najsilniej różnicuje ich samoocenę w tym względzie (Tau b Kendalla = 0,467). Można zatem przypuszczać, że religijność w mniemaniu Polaków w znacznym stopniu utożsamiana jest, a przynajmniej silnie wiązana z „kościelnością”, a więc uczestnictwem w praktykach religijnych. Osoby biorące udział we mszach, nabożeństwach lub spotkaniach religijnych częściej niż raz w tygodniu określają się zwykle jako bardzo religijne, a praktykujący minimum raz w miesiącu wskazują na „religijność umiarkowaną”. Sporadycznie uczestniczący w praktykach religijnych (kilka razy w roku) stosunkowo najczęściej określają swoją religijność jako obojętną, a w ogóle niepraktykujący koncentrują się w jej ocenie głównie na początkowych punktach skali, oznaczających zupełną lub umiarkowaną areligijność .

Społeczno-demograficzne zróżnicowania religijności

Gdyby chcieć polską religijność mierzyć wyłącznie częstotliwością uczestnictwa w praktykach religijnych, okaże się, że jest ona bardzo mocno zróżnicowana terytorialnie . Według własnych deklaracji, stosunkowo najczęściej w praktykach religijnych biorą udział mieszkańcy Podkarpacia (84,4% z nich uczestniczy w mszach lub nabożeństwach przynajmniej raz w tygodniu) oraz Małopolanie (76,5%), a nieco rzadziej osoby zamieszkujące Opolszczyznę (65,7%). Stosunkowo najniższym zaangażowaniem religijnym charakteryzują się mieszkańcy województw zachodniopomorskiego i pomorskiego. W tych regionach deklarowany poziom uczestnictwa w praktykach religijnych jest mniej więcej dwukrotnie niższy niż w Małopolsce czy – tym bardziej − na Podkarpaciu.